Σάββατο 31 Δεκεμβρίου 2011
Παρασκευή 30 Δεκεμβρίου 2011
Τρίτη 27 Δεκεμβρίου 2011
Η.Καραβόλιας:Εμείς και ο Κόσμος: χρονιά αναγκαστικής ανακαίνισης
Είναι τόσοι πολλοί οι ειδικοί στις αρνητικές προβλέψεις και στην καταστροφολογία, που ένα πράγμα είναι σίγουρο για το 2012: δεν θα έχουμε έλλειψη από κακά μαντάτα και προφητείες, τόσο για την χώρα όσο και για την Ευρώπη και τον κόσμο ολόκληρο.Το σίγουρο είναι πάντως ότι μέσα στο 2012 δεν θα υπάρξει ‘ημερομηνία λήξης ‘ στα τρέχοντα οικονομικά προβλήματα (διεθνώς, διότι ας μην ξεγελιόμαστε: η κρίση δεν είναι ελληνική, ούτε καν κρίση του ευρώ. Είναι παγκόσμιο φαινόμενο επαναφόρτισης του συστήματος)
Προσωπικά, θεωρώ πολύ πιθανόν πλέον η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να ξεπεράσει εντελώς την απροθυμία της και τα απαγορευτικά της Γερμανίας, και να παρέμβει ακόμα πιο πολύ στις αγορές κρατικών ομολόγων, όσο και στην κυκλοφορία νέου χρήματος, κάτι το οποίο έμμεσα ήδη ξεκίνησε στην διατραπεζική αγορά. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι οικονομίες και οι κοινωνίες της Ευρωζώνης δεν θα γλιτώσουν τα δεινά της ύφεσης, που σχεδόν φαίνεται ότι θα μεταφερθεί και στον Βορρά των ισχυρών, όχι μόνο στον χρεωμένο Νότο .Και φυσικά έχουμε πειστεί ότι οι μεταρρυθμίσεις υπέρ της δημοσιονομικής ισορροπίας ώστε να έλθει η ανάκαμψη, αναγκαστικά κάνουν τα πράγματα… χειρότερα, πριν τα βελτιώσουν. Το περίφημο ‘αξίωμα’ του Schumpeter περί δημιουργικής καταστροφής στην οικονομία, μας έχει γίνει ευαγγέλιο και κανόνας, ώστε να αντέχουμε τις φάσεις μετάλλαξης και νοικοκυρέματος, πριν την επανεκκίνηση της μηχανής παραγωγής πλούτου. ‘ Σας πιέζουμε για να επιβιώσετε ‘, είναι το υποσυνείδητο μήνυμα των εποχών.
Αν και η ευρωζώνη είναι μάλλον πολύ δύσκολο να καταρρεύσει το 2012, θεωρώ ότι δεν θα υπάρξει ταυτόχρονα οριστικό τέλος στις αμφιβολίες για την τύχη του ευρώ. Έχει στοιχηθεί όλο το σύστημα πίσω από την βραδυπορία των Βρυξελλών, οπότε μην περιμένουμε να γίνει κανένα μεγάλο άλμα για την ευρωπαϊκή ενοποίηση : τόσο οι αναθεωρήσεις των Συνθηκών όσο και η επικύρωση τους ,χρειάζονται χρόνο οπότε και θα έχουμε μια συνεχή αβεβαιότητα για την ενίσχυση των ευρωπαϊκών δημοσιονομικών κανόνων, με την υψηλή εποπτεία πάντα του γαλλογερμανικού άξονα, και όχι με ριζικές αλλαγές στη Συνθήκη της Λισαβόνας.
Αλλά υπάρχουν και άλλοι δύο πόλοι του παγκόσμιου σκηνικού που έχουν ειδικό βάρος ( ΗΠΑ, Κίνα) Στις ΗΠΑ, αν και τα πρόσφατα στοιχεία υποδηλώνουν ότι η οικονομία τους τα πάει καλύτερα και ο Ομπάμα δείχνει πρόθεση ώστε η δημοσιονομική στήριξη σταδιακά να αποσύρεται, υπάρχουν κάποιες επικίνδυνες εστίες, πέραν της μεγάλης ανοιχτής πληγής( χρέος) : η αγορά κατοικίας εκεί μπορεί να δείχνει σημάδια σταθεροποίησης, όμως οι τιμές θα συνεχίσουν να πιέζονται από τα αδιάθετα αποθέματα κατοικιών που βρίσκονται υπό κατάσχεση ή έχουν ήδη κατασχεθεί από τις τράπεζες. Και όλα σε μια οικονομία, ξεκινούν όπως ξέρουμε, από την οικοδομή ! Μάλλον η Fed θα αναγκαστεί σε έναν τρίτο γύρο ποσοτικής χαλάρωσης , όπως έκανε από την κρίση του 2008 και μετά.
Στην δε Κίνα μάλλον θα καταγραφεί βραδύτερος ρυθμός ανάπτυξης σε σχέση με τους διψήφιους ρυθμούς του παρελθόντος, όχι όμως και ανώμαλη προσγείωση. Τεράστιο πρόβλημα φυσικά η χαμηλή ιδιωτική κατανάλωση, αλλά καλό είναι και εκεί να βλέπουμε την αγορά κατοικιών στην οποία αν και η επιβράδυνση της ζήτησης δεν έχει ακόμα μεταφραστεί σε χαμηλότερες τιμές, ο όγκος των αγοραπωλησιών σε σπίτια, έχει πέσει δραματικά. Λογικό είναι κάποια στιγμή να ακολουθήσουν και οι τιμές. Αλλά εδώ φαίνεται ότι η ανελευθερία στις αγορές, δρα… επιτυχώς : στην Κίνα οι αρχές επεμβαίνουν όταν χρειάζεται και πχ , αν οι κατασκευές κάνουν βουτιά, το υπουργείο οικονομίας αναγκάζει τις τράπεζες να δανείσουν σε άλλους κλάδους, οπότε και είδαμε στο 2011 να κρατάνε οι κινεζικές εξαγωγές. Έχει και κάποια θετικά η κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία…..
Και φυσικά απορείτε γιατί δεν κάνουμε πρόβλεψη για την Ελλάδα, για την ανακαίνιση δηλαδή στο σπίτι μας. Η αλήθεια είναι ότι παραδώσαμε τα κλειδιά στους διαχειριστές της πολυκατοικίας , οπότε όσο και αν διορθώνουμε τα υδραυλικά, τα ηλεκτρολογικά ή την κουζίνα, η κεντρική θέρμανση ,η υδροδότηση και η ηλεκτροδότηση, ρυθμίζεται από τους διαχειριστές ,δυστυχώς σε σχέση και με τις ανάγκες των υπόλοιπων διαμερισμάτων. Αυτό δεν σημαίνει ότι εμείς δεν πρέπει να φτιάξουμε τις συσκευές και το δικό μας δίκτυο, ώστε όποτε μας δίνουν ρεύμα και νερό, να μην πηγαίνει χαμένο. Αλλά εμείς προτιμάμε να παίρνει ο καθένας τις βρύσες και τις λάμπες που θέλει και να το παίζει και …τεχνίτης. Τώρα όμως που μας έβαλαν μάστορα από την πολυκατοικία, ειδικό και γνώστη υποτίθεται, για να δούμε πώς …θα συνεννοηθούμε!
Είτε σε δραχμές, είτε σε ευρώ, εμείς θα πληρώσουμε τόσο τα πράγματα για την ανακαίνιση του σπιτιού όσο και τους λογαριασμούς μετά. Αν μας τα χρεώσουν σε ευρώ, καλό είναι να δούμε από πού θα τα ψωνίσουν και πόσο θα μας τα χρεώσουν. Αν μας αφήσουν να τα πάρουμε εμείς σε δραχμές, δυστυχώς θα τα πάρουμε πανάκριβα και φυσικά εμείς οι ίδιοι, θα τα υπερτιμολογήσουμε.Έχω την αίσθηση ότι τελικά θα αναγκαστούμε να κόψουμε τιμολόγιο πάλι σε ευρώ ,απλά θα μας επιβάλλουν να τα τοποθετήσουν αυτοί στο σπίτι, διότι δέκα χρόνια τώρα εμείς τα ρημάξαμε
26/12/2011
Προσωπικά, θεωρώ πολύ πιθανόν πλέον η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να ξεπεράσει εντελώς την απροθυμία της και τα απαγορευτικά της Γερμανίας, και να παρέμβει ακόμα πιο πολύ στις αγορές κρατικών ομολόγων, όσο και στην κυκλοφορία νέου χρήματος, κάτι το οποίο έμμεσα ήδη ξεκίνησε στην διατραπεζική αγορά. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι οικονομίες και οι κοινωνίες της Ευρωζώνης δεν θα γλιτώσουν τα δεινά της ύφεσης, που σχεδόν φαίνεται ότι θα μεταφερθεί και στον Βορρά των ισχυρών, όχι μόνο στον χρεωμένο Νότο .Και φυσικά έχουμε πειστεί ότι οι μεταρρυθμίσεις υπέρ της δημοσιονομικής ισορροπίας ώστε να έλθει η ανάκαμψη, αναγκαστικά κάνουν τα πράγματα… χειρότερα, πριν τα βελτιώσουν. Το περίφημο ‘αξίωμα’ του Schumpeter περί δημιουργικής καταστροφής στην οικονομία, μας έχει γίνει ευαγγέλιο και κανόνας, ώστε να αντέχουμε τις φάσεις μετάλλαξης και νοικοκυρέματος, πριν την επανεκκίνηση της μηχανής παραγωγής πλούτου. ‘ Σας πιέζουμε για να επιβιώσετε ‘, είναι το υποσυνείδητο μήνυμα των εποχών.
Αν και η ευρωζώνη είναι μάλλον πολύ δύσκολο να καταρρεύσει το 2012, θεωρώ ότι δεν θα υπάρξει ταυτόχρονα οριστικό τέλος στις αμφιβολίες για την τύχη του ευρώ. Έχει στοιχηθεί όλο το σύστημα πίσω από την βραδυπορία των Βρυξελλών, οπότε μην περιμένουμε να γίνει κανένα μεγάλο άλμα για την ευρωπαϊκή ενοποίηση : τόσο οι αναθεωρήσεις των Συνθηκών όσο και η επικύρωση τους ,χρειάζονται χρόνο οπότε και θα έχουμε μια συνεχή αβεβαιότητα για την ενίσχυση των ευρωπαϊκών δημοσιονομικών κανόνων, με την υψηλή εποπτεία πάντα του γαλλογερμανικού άξονα, και όχι με ριζικές αλλαγές στη Συνθήκη της Λισαβόνας.
Αλλά υπάρχουν και άλλοι δύο πόλοι του παγκόσμιου σκηνικού που έχουν ειδικό βάρος ( ΗΠΑ, Κίνα) Στις ΗΠΑ, αν και τα πρόσφατα στοιχεία υποδηλώνουν ότι η οικονομία τους τα πάει καλύτερα και ο Ομπάμα δείχνει πρόθεση ώστε η δημοσιονομική στήριξη σταδιακά να αποσύρεται, υπάρχουν κάποιες επικίνδυνες εστίες, πέραν της μεγάλης ανοιχτής πληγής( χρέος) : η αγορά κατοικίας εκεί μπορεί να δείχνει σημάδια σταθεροποίησης, όμως οι τιμές θα συνεχίσουν να πιέζονται από τα αδιάθετα αποθέματα κατοικιών που βρίσκονται υπό κατάσχεση ή έχουν ήδη κατασχεθεί από τις τράπεζες. Και όλα σε μια οικονομία, ξεκινούν όπως ξέρουμε, από την οικοδομή ! Μάλλον η Fed θα αναγκαστεί σε έναν τρίτο γύρο ποσοτικής χαλάρωσης , όπως έκανε από την κρίση του 2008 και μετά.
Στην δε Κίνα μάλλον θα καταγραφεί βραδύτερος ρυθμός ανάπτυξης σε σχέση με τους διψήφιους ρυθμούς του παρελθόντος, όχι όμως και ανώμαλη προσγείωση. Τεράστιο πρόβλημα φυσικά η χαμηλή ιδιωτική κατανάλωση, αλλά καλό είναι και εκεί να βλέπουμε την αγορά κατοικιών στην οποία αν και η επιβράδυνση της ζήτησης δεν έχει ακόμα μεταφραστεί σε χαμηλότερες τιμές, ο όγκος των αγοραπωλησιών σε σπίτια, έχει πέσει δραματικά. Λογικό είναι κάποια στιγμή να ακολουθήσουν και οι τιμές. Αλλά εδώ φαίνεται ότι η ανελευθερία στις αγορές, δρα… επιτυχώς : στην Κίνα οι αρχές επεμβαίνουν όταν χρειάζεται και πχ , αν οι κατασκευές κάνουν βουτιά, το υπουργείο οικονομίας αναγκάζει τις τράπεζες να δανείσουν σε άλλους κλάδους, οπότε και είδαμε στο 2011 να κρατάνε οι κινεζικές εξαγωγές. Έχει και κάποια θετικά η κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία…..
Και φυσικά απορείτε γιατί δεν κάνουμε πρόβλεψη για την Ελλάδα, για την ανακαίνιση δηλαδή στο σπίτι μας. Η αλήθεια είναι ότι παραδώσαμε τα κλειδιά στους διαχειριστές της πολυκατοικίας , οπότε όσο και αν διορθώνουμε τα υδραυλικά, τα ηλεκτρολογικά ή την κουζίνα, η κεντρική θέρμανση ,η υδροδότηση και η ηλεκτροδότηση, ρυθμίζεται από τους διαχειριστές ,δυστυχώς σε σχέση και με τις ανάγκες των υπόλοιπων διαμερισμάτων. Αυτό δεν σημαίνει ότι εμείς δεν πρέπει να φτιάξουμε τις συσκευές και το δικό μας δίκτυο, ώστε όποτε μας δίνουν ρεύμα και νερό, να μην πηγαίνει χαμένο. Αλλά εμείς προτιμάμε να παίρνει ο καθένας τις βρύσες και τις λάμπες που θέλει και να το παίζει και …τεχνίτης. Τώρα όμως που μας έβαλαν μάστορα από την πολυκατοικία, ειδικό και γνώστη υποτίθεται, για να δούμε πώς …θα συνεννοηθούμε!
Είτε σε δραχμές, είτε σε ευρώ, εμείς θα πληρώσουμε τόσο τα πράγματα για την ανακαίνιση του σπιτιού όσο και τους λογαριασμούς μετά. Αν μας τα χρεώσουν σε ευρώ, καλό είναι να δούμε από πού θα τα ψωνίσουν και πόσο θα μας τα χρεώσουν. Αν μας αφήσουν να τα πάρουμε εμείς σε δραχμές, δυστυχώς θα τα πάρουμε πανάκριβα και φυσικά εμείς οι ίδιοι, θα τα υπερτιμολογήσουμε.Έχω την αίσθηση ότι τελικά θα αναγκαστούμε να κόψουμε τιμολόγιο πάλι σε ευρώ ,απλά θα μας επιβάλλουν να τα τοποθετήσουν αυτοί στο σπίτι, διότι δέκα χρόνια τώρα εμείς τα ρημάξαμε
26/12/2011
Κυριακή 25 Δεκεμβρίου 2011
Mehdi Belhaj Kacem contra Badiou : Πρώτο Υλικό
A Tunisian Renaissance (Interview with spots for Badiou)
Mehdi Belhaj Kacem : The spirit of Nihilism
Ο ΜΒΚ σε συνέντευξη για τον ΑΒ
apres-badiou-mehdi-belhaj-kacem/συνοπτική περιγραφή
Ο ιστολογικός φίλος ΜΜ μου κίνησε το ενδιαφέρον να ψάξω την "διαμάχη" αυτή.
Μια πρώτη εξερεύνηση fast truck βρήκε το υλικό αυτό.
Παρασκευή 23 Δεκεμβρίου 2011
Τρίτη 20 Δεκεμβρίου 2011
Ξαφνικά, τρίτη βράδυ στο πανεπιστήμιο
Προχωράς βράδυ τρίτης στο Πανεπιστήμιο, δίπλα σε αμήχανους περαστικούς και σκυφτά τζάνκια, κάποιοι λένε τα κάλαντα.....
Η Αθήνα παραμένει ζωντανή
Δ.Παπαδάτος-Αναγνωστόπουλος :Μίσος για τη ( Μεταπολιτευτική ) Δημοκρατία
Αναδημοσίευση απο RedNoteBook
Τελειώνει η μεταπολίτευση; Και τι τελειώνει μαζί της; Τι υπάρχει μετά; Ο Χριστόφορος Βερναρδάκης, Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, καταθέτει στο βιβλίο του μιαν άρτια μελέτη του σύγχρονου πολιτικού συστήματος απ’ τη σκοπιά όσων «δεν αποσύρθηκαν από την ιδέα να αλλάξουμε τον κόσμο»
Χριστόφορος Βερναρδάκης, «Πολιτικά κόμματα, εκλογές & κομματικό σύστημα. Οι μετασχηματισμοί της πολιτικής αντιπροσώπευσης 1990-2010», Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη 2011
Του Δημοσθένη Παπαδάτου-Αναγνωστόπουλου
Ο κυρίαρχος λόγος (πολιτικός, δημοσιογραφικός και ακαδημαϊκός) για το πώς φτάσαμε μέχρις εδώ έχει αναδείξει έγκαιρα τους δικούς του κοινούς τόπους: Κομματικοποίηση του κράτους, πελατειακό, σπάταλο και υπερδιογκωμένο κράτος, λαϊκίστικη κουλτούρα της Μεταπολίτευσης, ελληνική ιδιαιτερότητα, καθυστέρηση ως προς την Ευρώπη, ανεπαρκές και διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα. Κοινός παρονομαστής αυτών των εξηγήσεων (;) είναι η καταγγελία της Μεταπολίτευσης (δαιμονοποίηση του ’80, αδιαφορία ή επιλεκτική ενασχόληση με το ’90) και, κατ’ αντιστοιχία, ο πανηγυρισμός (ένας ακόμα…) για το τέλος του «μεταπολιτευτικού πάρτυ». Χωρίς τον κόπο να προσδιοριστεί το σημείο ισορροπίας κράτους και κοινωνικών τάξεων στο διάστημα 1974-2010, χωρίς οι παραπάνω ισχυρισμοί να ελέγχονται εμπειρικά ή να στηρίζονται θεωρητικά, και με χαρακτηριστική αδιαφορία για την ευρωπαϊκή διάσταση των μετασχηματισμών που συντελέστηκαν στην Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες, η σημερινή επιβολή της εθνοσωτηρίου συνταγής αντιμετωπίζεται, στο λόγο αυτό, ως ευκαιρία επαναπροσδιορισμού των σχέσεων κράτους-κοινωνίας στη βάση γενικώς της (εθνικής) ευθύνης· μιας έννοιας που υποτίθεται ότι εξέλειπε από τα μεταπολιτευτικά ήθη, ώστε το κράτος να αδυνατεί τόσα χρόνια να «εξορθολογίσει» την κοινωνία.
Η συζήτηση για το αν (και τι) «τελειώνει» μαζί με τη Μεταπολίτευση δεν είναι βυζαντινολογία. Κι αυτό γιατί, μακράν του να αποτελεί «αλλαγή νατοϊκής φρουράς» ή αφετηρία «εθνικής-δημοκρατικής ενότητας», η Μεταπολίτευση σήμανε για την Ελλάδα το τέλος μιας μακράς περιόδου πολέμων και πραξικοπημάτων, την κατάρρευση εξωκοινοβουλευτικών πυλώνων εξουσίας (παλάτι, στρατός, παρακρατικές οργανώσεις) και τη συντριβή της αντικομμουνιστικής εθνικοφροσύνης ως κρατικής ιδεολογίας· με διαφορετική διατύπωση, η Μεταπολίτευση υπήρξε η αφετηρία για μια νέα σχέση (καπιταλιστικού) κράτους-κοινωνίας, τους όρους και τα όρια της οποίας («δίκαιο κέρδος», κοινωνική ειρήνη) έθεσαν τα κόμματα που δημιουργήθηκαν το 1974. Τα κόμματα αυτά επωμίστηκαν κατά κύριο λόγο τη διαδικασία της μετάβασης, σε αυτά διοχετεύτηκε με μαζικούς όρους ο μεταπολιτευτικός κοινωνικός ριζοσπαστισμός και γι’ αυτό η μεταπολιτευτική δημοκρατία είναι πρώτα απ’ όλα μια (αστική) κομματική δημοκρατία: ούτε Ιθάκη του «ειδυλλιακού τότε», ούτε το ερμηνευτικό πασπαρτού για το δυσοίωνο σήμερα. Με αυτή λοιπόν την έννοια, κάθε νύξη περί «τέλους της Μεταπολίτευσης» αντιστοιχεί σε συγκεκριμένες καμπές της νέας «σχέσης» που εγκαινιάστηκε το ’74: Σε διαφορετικές ισορροπίες του εκκρεμούς κοινωνικής αντιπροσώπευσης και κρατικής νομιμοποίησης, εντός του οποίου κινείται κάθε κόμμα - με διαφορετική διατύπωση: σε διαφορετικά «είδη» (αστικής) δημοκρατίας.
Από την άποψη αυτή, η συζήτηση για τα όρια, και κυρίως, για το τι υπάρχει «μετά» τη Μεταπολίτευση δεν αφορά αποκλειστικά τους πολιτικούς επιστήμονες. Εδώ ακριβώς ο Βερναρδάκης τα καταφέρνει θαυμάσια, προσφέροντας ένα βιβλίο που διαβάζεται (και αξίζει να διαβαστεί) από μη ειδικούς, χωρίς από την άλλη να πρόκειται για «εύκολο» βιβλίο. Στα τέσσερα κεφάλαιά του, μπορούμε να παρακολουθήσουμε από τέσσερις διαφορετικές προοπτικές τη μετατόπιση των κομμάτων στο εκκρεμές που προαναφέραμε, και πιο συγκεκριμένα, την αποδυνάμωσή τους ως εκπροσώπων μακροπρόθεσμων κοινωνικών συμφερόντων στο κράτος, χάριν της ενίσχυσης ενός άλλου τους ρόλου: να «εκλαϊκεύουν» προς την κοινωνία (ολοένα και πιο συγκλίνουσες) στρατηγικές κρατικής διαχείρισης του νεοφιλελευθερισμού.
Αξιοποιώντας κλασικά έργα της πολιτικής επιστήμης, θεωρητικές επεξεργασίες των Πουλαντζά (για το κυρίαρχο μαζικό κόμμα), Κatz και Mair (για το κόμμα-καρτέλ), σύγχρονες μελέτες πολιτικών επιστημόνων και νέων ερευνητών, τη δική του συστηματική δουλειά και υλικό από τις πολυετείς έρευνες τις VPRC, ο Βερναρδάκης προσφέρει μιαν άρτια μελέτη του σύγχρονου πολιτικού συστήματος που δεν εξηγεί την πολιτική διά της πολιτικής – και, μ’ αυτή την έννοια, «επικοινωνεί» με το πρόσφατο βιβλίο των Ε. Τσακαλώτου και Χ. Λάσκου «Χωρίς Επιστροφή» (εκδ. ΚΨΜ 2011), που σωστά αξιώνει να μη διαβαστεί αποκλειστικά από οικονομολόγους.
Στα τέσσερα κεφάλαια του βιβλίου, λοιπόν, παρακολουθούμε όψεις της ίδιας εξέλιξης –της κρατικοποίησης των κομμάτων–, που εκτυλίσσεται σε τρεις φάσεις: συμμετοχική κομματική δημοκρατία (1974-1981), συγκαταθετική κομματική δημοκρατία (1981-1996) και κρίση της κομματικής δημοκρατίας (1996-2010), όπως ονομάζεται μια περίοδος «αποταξικοποίησης» των κομμάτων και μετατροπής τους σε υποσυστήματα του (καπιταλιστικού) κράτους. Τα ίχνη αυτής της διαδικασίας εντοπίζονται στη σύγκλιση ΠΑΣΟΚ-ΝΔ και την απώλεια του παραταξιακού-ταξικού χαρακτήρα του δικομματισμού, στην αυτονόμηση των «κορυφών» (όλων) των κομμάτων, στη ρευστοποίηση της οργάνωσής τους και την εξατομίκευση της εκλογικής τους βάσης, στην εθνική ρητορική και τον πανσυλλεκτισμό τους, στη δημιουργία, τέλος, ενός μεσαίου χώρου, που αναγνωρίζει ως απαραβίαστη την πρωτοκαθεδρία της αγοράς. Eνός χώρου που εκτείνεται από την εκσυγχρονισμένη ακροδεξιά μέχρι τη φιλελεύθερη-μετριοπαθή αριστερά. Δευτερεύουσα, αλλά όχι ασήμαντη όψη του φαινομένου, η «αποκέντρωση» της πολιτικής (ανεξάρτητες αρχές, μιντιοποίηση), που συμβάλλουν στην ουδετεροποίηση των πολιτικών διακυβευμάτων και την περαιτέρω «θωράκιση» των κρατικών πολιτικών.
Ο Βερναρδάκης υποδεικνύει την «υλική βάση» αυτής της νέας συνθήκης, ανατρέχοντας στην προ-ΟΝΕ εποχή: στο οικονομικό και οικολογικό όργιο των Ολυμπιακών Αγώνων, στη διαμόρφωση (ως και με αφίσες, αλλά και με την ενεργό συμμετοχή ηγετικών στελεχών του ΠΑΣΟΚ…) του πολυπληθούς «κόμματος του Χρηματιστηρίου», στην εργαλειοποίηση της δημόσιας διοίκησης χάριν της αγοράς, καθώς και στη συγκρότηση μιας γραφειοκρατίας δημοσίων υπαλλήλων που επέβλεψε τη ροή ευρωπαϊκών πόρων και την ιδιωτικοποίηση κοινωνικών υπηρεσιών. Η ανάλυση εντοπίζει στη συνθήκη αυτή την πρωτοφανή διόγκωση οικονομικής και πολιτικής διαφθοράς, που δεν περιορίστηκε στην εκσυγχρονιστική οχταετία Σημίτη, αλλά συνεχίστηκε και μετά την ήττα των εκσυγχρονιστών, με τη συνέχιση του προγράμματός τους από τη ΝΔ, παρά την καταφανή αποτυχία του τελευταίου ως προς τους στόχους που το ίδιο είχε θέσει (σύγκλιση με την ΕΕ, άμβλυνση των περιφερειακών ανισοτήτων, «αποτελεσματικότητα» του κοινωνικού κράτους).
Στο διάστημα αυτό, και στο όνομα της «απελευθέρωσης της οικονομίας», το ΠΑΣΟΚ οργάνωσε μια κλειστή σχέση με εταιρείες (τράπεζες, κατασκευαστικές, εξοπλιστικές, εταιρείες μεταφορών και τηλεπικοινωνιών, κλάδους της πληροφορικής, της ενέργειας, της παιδείας, της υγείας και των ΜΜΕ…) οικοδομώντας σχέσεις αλληλοϋποστήριξης με μεγάλες επιχειρηματικές οικογένειες και ιδιωτικοποιώντας πλήθος κερδοφόρων επιχειρήσεων. Ο Καραμανλής θα προσπαθήσει με το «βασικό μέτοχο» να διαρρήξει αυτό το πλέγμα για να διατηρηθεί στην εξουσία. Όμως οι εσωτερικές πιέσεις και η ήττα –με παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο όνομα του ανταγωνισμού–, θα σημάνουν την ενίσχυση των «νταβατζήδων», την ακύρωση της ηθικολογικής κριτικής της ΝΔ προς το ΠΑΣΟΚ και την «αλλαγή φρουράς» όσον αφορά το διαπλεκόμενο πολιτικό προσωπικό. Είναι από τότε που τα γαλάζια στελέχη θα εγκαινιάσουν μια νέα περίοδο ασύλληπτων σκανδάλων, η οποία διαρκεί μέχρι το 2009.
Σε όσα συμβαίνουν από τη δεκαετία του ’90 και μέχρι πρότινος, η αριστερά αδυνατεί να διαμορφώσει μια δυναμική αντιμετώπισης του δικομματισμού. Αλλά γιατί; Ο Βερναρδάκης επισημαίνει ότι ο δικομματισμός δεν εξαντλείται στην εκλογική και πολιτική δύναμη των δύο μεγάλων κομμάτων εξουσίας: αποτελεί εργαλείο διακυβέρνησης, με δύο συγκλίνοντα κόμματα να συμφωνούν εκ των προτέρων για τις κρατικές πολιτικές. Στα χρόνια αυτά, λοιπόν, ο συστημισμός του Συνασπισμού και ο απομονωτισμός του ΚΚΕ (όχι δηλαδή η απουσία της απλής αναλογικής ή αποκλειστικά εκλογικών συνεργασιών…) στερούν από την αριστερά τη δυνατότητα να συγκροτηθεί ως αντίπαλο κοινωνικό ρεύμα, μολονότι υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις για μια τέτοια κοινωνική διαθεσιμότητα. Στο βιβλίο προτείνονται ως εξηγήσεις τόσο η ιστορία της μεταπολεμικής αριστεράς (ορίζοντας της ΕΔΑ π.χ. ήταν η νομιμοποίηση, δηλαδή το κράτος), όσο και πολιτικές επιλογές που συνδέονται με κοινωνικές εκπροσωπήσεις, ιδεολογικές αναφορές και οργανωτικές επιλογές των κομμάτων της. Έχει σημασία η παρατήρηση του Βερναρδάκη ότι η αριστερά διαφοροποιείται μεν από τα αστικά-κρατικά κόμματα, καθώς επιδιώκει την εκπροσώπηση κοινωνικών συμφερόντων, και καθώς δεν συνδέεται οργανικά με κρατικές θέσεις (όπως συμβαίνει π.χ. με τον ΛΑΟΣ)· ακόμα και έτσι, όμως, διατηρεί μια περιορισμένη κοινωνική αυτονομία, καθώς εξαρτάται οικονομικά από την κρατική χρηματοδότηση και τον τραπεζικό δανεισμό, καθώς και από την ένταξη σημαντικού μέρους της στελεχιακής της βάσης (ιδίως του ΣΥΡΙΖΑ) στο δημόσιο τομέα.
Με δεδομένα τα παραπάνω, τι θα μπορούσε να είναι η δημοκρατία μετά το «τέλος της Μεταπολίτευσης», στο φόντο ενός καπιταλισμού που αρνείται προ πολλού να οριοθετηθεί σε κάποιο πλαίσιο «δίκαιης» κερδοφορίας και κοινωνικής συνεργασίας; Ο μέχρι πρότινος πολυσυλλεκτισμός των κομμάτων δεν τους επιτρέπει πλέον να διατηρούν πολυσυλλεκτικές κοινωνικές συμμαχίες, γεγονός που αναγκάζει ακόμα και κρατικούς διανοουμένους (η ανάδειξη των οποίων χρονολογείται στη δεκαετία του ’90) να μιλούν για «κόμματα-μη κόμματα». Οι προβλέψεις για το μέλλον θα ήταν επισφαλείς, εξ ου και στο βιβλίο αποφεύγονται. Όμως, τόσο τα στοιχεία που παρατίθενται, όσο και η εμπειρία από την Ελλάδα και την Ευρώπη (πρωθυπουργοί και υπουργοί από το χώρο των τραπεζών, των φαρμακοβιομηχανιών ή των τουριστικών επιχειρήσεων, κομματικά στελέχη από το «βαθύ κράτος» ή το χώρο του θεάματος) προδιαγράφουν πράγματα όχι ευχάριστα. Στον καπιταλισμό του 19ου αιώνα, η άμεση οικονομική κυριαρχία και η κρατική βία «εξηγούνταν» ως αποτελέσματα της απουσίας ανεπτυγμένων μηχανισμών που θα οργάνωναν τη συναίνεση· σήμερα που οι μηχανισμοί αυτοί υπάρχουν, τι είδους συναίνεση μπορεί άραγε να επιτευχθεί (και κυρίως πώς…) σε ένα πρόγραμμα καπιταλιστικής συσσώρευσης που παραπέμπει στον 19ο αιώνα; Ο Βερναρδάκης δεν προσφέρει συνταγές. Παρέχει όμως σημαντικό υλικό για απαντήσεις, απ’ τη σκοπιά όσων «δεν αποσύρθηκαν από την ιδέα να αλλάξουμε τον κόσμο».
Τελειώνει η μεταπολίτευση; Και τι τελειώνει μαζί της; Τι υπάρχει μετά; Ο Χριστόφορος Βερναρδάκης, Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, καταθέτει στο βιβλίο του μιαν άρτια μελέτη του σύγχρονου πολιτικού συστήματος απ’ τη σκοπιά όσων «δεν αποσύρθηκαν από την ιδέα να αλλάξουμε τον κόσμο»
Χριστόφορος Βερναρδάκης, «Πολιτικά κόμματα, εκλογές & κομματικό σύστημα. Οι μετασχηματισμοί της πολιτικής αντιπροσώπευσης 1990-2010», Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη 2011
Του Δημοσθένη Παπαδάτου-Αναγνωστόπουλου
Ο κυρίαρχος λόγος (πολιτικός, δημοσιογραφικός και ακαδημαϊκός) για το πώς φτάσαμε μέχρις εδώ έχει αναδείξει έγκαιρα τους δικούς του κοινούς τόπους: Κομματικοποίηση του κράτους, πελατειακό, σπάταλο και υπερδιογκωμένο κράτος, λαϊκίστικη κουλτούρα της Μεταπολίτευσης, ελληνική ιδιαιτερότητα, καθυστέρηση ως προς την Ευρώπη, ανεπαρκές και διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα. Κοινός παρονομαστής αυτών των εξηγήσεων (;) είναι η καταγγελία της Μεταπολίτευσης (δαιμονοποίηση του ’80, αδιαφορία ή επιλεκτική ενασχόληση με το ’90) και, κατ’ αντιστοιχία, ο πανηγυρισμός (ένας ακόμα…) για το τέλος του «μεταπολιτευτικού πάρτυ». Χωρίς τον κόπο να προσδιοριστεί το σημείο ισορροπίας κράτους και κοινωνικών τάξεων στο διάστημα 1974-2010, χωρίς οι παραπάνω ισχυρισμοί να ελέγχονται εμπειρικά ή να στηρίζονται θεωρητικά, και με χαρακτηριστική αδιαφορία για την ευρωπαϊκή διάσταση των μετασχηματισμών που συντελέστηκαν στην Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες, η σημερινή επιβολή της εθνοσωτηρίου συνταγής αντιμετωπίζεται, στο λόγο αυτό, ως ευκαιρία επαναπροσδιορισμού των σχέσεων κράτους-κοινωνίας στη βάση γενικώς της (εθνικής) ευθύνης· μιας έννοιας που υποτίθεται ότι εξέλειπε από τα μεταπολιτευτικά ήθη, ώστε το κράτος να αδυνατεί τόσα χρόνια να «εξορθολογίσει» την κοινωνία.
Η συζήτηση για το αν (και τι) «τελειώνει» μαζί με τη Μεταπολίτευση δεν είναι βυζαντινολογία. Κι αυτό γιατί, μακράν του να αποτελεί «αλλαγή νατοϊκής φρουράς» ή αφετηρία «εθνικής-δημοκρατικής ενότητας», η Μεταπολίτευση σήμανε για την Ελλάδα το τέλος μιας μακράς περιόδου πολέμων και πραξικοπημάτων, την κατάρρευση εξωκοινοβουλευτικών πυλώνων εξουσίας (παλάτι, στρατός, παρακρατικές οργανώσεις) και τη συντριβή της αντικομμουνιστικής εθνικοφροσύνης ως κρατικής ιδεολογίας· με διαφορετική διατύπωση, η Μεταπολίτευση υπήρξε η αφετηρία για μια νέα σχέση (καπιταλιστικού) κράτους-κοινωνίας, τους όρους και τα όρια της οποίας («δίκαιο κέρδος», κοινωνική ειρήνη) έθεσαν τα κόμματα που δημιουργήθηκαν το 1974. Τα κόμματα αυτά επωμίστηκαν κατά κύριο λόγο τη διαδικασία της μετάβασης, σε αυτά διοχετεύτηκε με μαζικούς όρους ο μεταπολιτευτικός κοινωνικός ριζοσπαστισμός και γι’ αυτό η μεταπολιτευτική δημοκρατία είναι πρώτα απ’ όλα μια (αστική) κομματική δημοκρατία: ούτε Ιθάκη του «ειδυλλιακού τότε», ούτε το ερμηνευτικό πασπαρτού για το δυσοίωνο σήμερα. Με αυτή λοιπόν την έννοια, κάθε νύξη περί «τέλους της Μεταπολίτευσης» αντιστοιχεί σε συγκεκριμένες καμπές της νέας «σχέσης» που εγκαινιάστηκε το ’74: Σε διαφορετικές ισορροπίες του εκκρεμούς κοινωνικής αντιπροσώπευσης και κρατικής νομιμοποίησης, εντός του οποίου κινείται κάθε κόμμα - με διαφορετική διατύπωση: σε διαφορετικά «είδη» (αστικής) δημοκρατίας.
Από την άποψη αυτή, η συζήτηση για τα όρια, και κυρίως, για το τι υπάρχει «μετά» τη Μεταπολίτευση δεν αφορά αποκλειστικά τους πολιτικούς επιστήμονες. Εδώ ακριβώς ο Βερναρδάκης τα καταφέρνει θαυμάσια, προσφέροντας ένα βιβλίο που διαβάζεται (και αξίζει να διαβαστεί) από μη ειδικούς, χωρίς από την άλλη να πρόκειται για «εύκολο» βιβλίο. Στα τέσσερα κεφάλαιά του, μπορούμε να παρακολουθήσουμε από τέσσερις διαφορετικές προοπτικές τη μετατόπιση των κομμάτων στο εκκρεμές που προαναφέραμε, και πιο συγκεκριμένα, την αποδυνάμωσή τους ως εκπροσώπων μακροπρόθεσμων κοινωνικών συμφερόντων στο κράτος, χάριν της ενίσχυσης ενός άλλου τους ρόλου: να «εκλαϊκεύουν» προς την κοινωνία (ολοένα και πιο συγκλίνουσες) στρατηγικές κρατικής διαχείρισης του νεοφιλελευθερισμού.
Αξιοποιώντας κλασικά έργα της πολιτικής επιστήμης, θεωρητικές επεξεργασίες των Πουλαντζά (για το κυρίαρχο μαζικό κόμμα), Κatz και Mair (για το κόμμα-καρτέλ), σύγχρονες μελέτες πολιτικών επιστημόνων και νέων ερευνητών, τη δική του συστηματική δουλειά και υλικό από τις πολυετείς έρευνες τις VPRC, ο Βερναρδάκης προσφέρει μιαν άρτια μελέτη του σύγχρονου πολιτικού συστήματος που δεν εξηγεί την πολιτική διά της πολιτικής – και, μ’ αυτή την έννοια, «επικοινωνεί» με το πρόσφατο βιβλίο των Ε. Τσακαλώτου και Χ. Λάσκου «Χωρίς Επιστροφή» (εκδ. ΚΨΜ 2011), που σωστά αξιώνει να μη διαβαστεί αποκλειστικά από οικονομολόγους.
Στα τέσσερα κεφάλαια του βιβλίου, λοιπόν, παρακολουθούμε όψεις της ίδιας εξέλιξης –της κρατικοποίησης των κομμάτων–, που εκτυλίσσεται σε τρεις φάσεις: συμμετοχική κομματική δημοκρατία (1974-1981), συγκαταθετική κομματική δημοκρατία (1981-1996) και κρίση της κομματικής δημοκρατίας (1996-2010), όπως ονομάζεται μια περίοδος «αποταξικοποίησης» των κομμάτων και μετατροπής τους σε υποσυστήματα του (καπιταλιστικού) κράτους. Τα ίχνη αυτής της διαδικασίας εντοπίζονται στη σύγκλιση ΠΑΣΟΚ-ΝΔ και την απώλεια του παραταξιακού-ταξικού χαρακτήρα του δικομματισμού, στην αυτονόμηση των «κορυφών» (όλων) των κομμάτων, στη ρευστοποίηση της οργάνωσής τους και την εξατομίκευση της εκλογικής τους βάσης, στην εθνική ρητορική και τον πανσυλλεκτισμό τους, στη δημιουργία, τέλος, ενός μεσαίου χώρου, που αναγνωρίζει ως απαραβίαστη την πρωτοκαθεδρία της αγοράς. Eνός χώρου που εκτείνεται από την εκσυγχρονισμένη ακροδεξιά μέχρι τη φιλελεύθερη-μετριοπαθή αριστερά. Δευτερεύουσα, αλλά όχι ασήμαντη όψη του φαινομένου, η «αποκέντρωση» της πολιτικής (ανεξάρτητες αρχές, μιντιοποίηση), που συμβάλλουν στην ουδετεροποίηση των πολιτικών διακυβευμάτων και την περαιτέρω «θωράκιση» των κρατικών πολιτικών.
Ο Βερναρδάκης υποδεικνύει την «υλική βάση» αυτής της νέας συνθήκης, ανατρέχοντας στην προ-ΟΝΕ εποχή: στο οικονομικό και οικολογικό όργιο των Ολυμπιακών Αγώνων, στη διαμόρφωση (ως και με αφίσες, αλλά και με την ενεργό συμμετοχή ηγετικών στελεχών του ΠΑΣΟΚ…) του πολυπληθούς «κόμματος του Χρηματιστηρίου», στην εργαλειοποίηση της δημόσιας διοίκησης χάριν της αγοράς, καθώς και στη συγκρότηση μιας γραφειοκρατίας δημοσίων υπαλλήλων που επέβλεψε τη ροή ευρωπαϊκών πόρων και την ιδιωτικοποίηση κοινωνικών υπηρεσιών. Η ανάλυση εντοπίζει στη συνθήκη αυτή την πρωτοφανή διόγκωση οικονομικής και πολιτικής διαφθοράς, που δεν περιορίστηκε στην εκσυγχρονιστική οχταετία Σημίτη, αλλά συνεχίστηκε και μετά την ήττα των εκσυγχρονιστών, με τη συνέχιση του προγράμματός τους από τη ΝΔ, παρά την καταφανή αποτυχία του τελευταίου ως προς τους στόχους που το ίδιο είχε θέσει (σύγκλιση με την ΕΕ, άμβλυνση των περιφερειακών ανισοτήτων, «αποτελεσματικότητα» του κοινωνικού κράτους).
Στο διάστημα αυτό, και στο όνομα της «απελευθέρωσης της οικονομίας», το ΠΑΣΟΚ οργάνωσε μια κλειστή σχέση με εταιρείες (τράπεζες, κατασκευαστικές, εξοπλιστικές, εταιρείες μεταφορών και τηλεπικοινωνιών, κλάδους της πληροφορικής, της ενέργειας, της παιδείας, της υγείας και των ΜΜΕ…) οικοδομώντας σχέσεις αλληλοϋποστήριξης με μεγάλες επιχειρηματικές οικογένειες και ιδιωτικοποιώντας πλήθος κερδοφόρων επιχειρήσεων. Ο Καραμανλής θα προσπαθήσει με το «βασικό μέτοχο» να διαρρήξει αυτό το πλέγμα για να διατηρηθεί στην εξουσία. Όμως οι εσωτερικές πιέσεις και η ήττα –με παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο όνομα του ανταγωνισμού–, θα σημάνουν την ενίσχυση των «νταβατζήδων», την ακύρωση της ηθικολογικής κριτικής της ΝΔ προς το ΠΑΣΟΚ και την «αλλαγή φρουράς» όσον αφορά το διαπλεκόμενο πολιτικό προσωπικό. Είναι από τότε που τα γαλάζια στελέχη θα εγκαινιάσουν μια νέα περίοδο ασύλληπτων σκανδάλων, η οποία διαρκεί μέχρι το 2009.
Σε όσα συμβαίνουν από τη δεκαετία του ’90 και μέχρι πρότινος, η αριστερά αδυνατεί να διαμορφώσει μια δυναμική αντιμετώπισης του δικομματισμού. Αλλά γιατί; Ο Βερναρδάκης επισημαίνει ότι ο δικομματισμός δεν εξαντλείται στην εκλογική και πολιτική δύναμη των δύο μεγάλων κομμάτων εξουσίας: αποτελεί εργαλείο διακυβέρνησης, με δύο συγκλίνοντα κόμματα να συμφωνούν εκ των προτέρων για τις κρατικές πολιτικές. Στα χρόνια αυτά, λοιπόν, ο συστημισμός του Συνασπισμού και ο απομονωτισμός του ΚΚΕ (όχι δηλαδή η απουσία της απλής αναλογικής ή αποκλειστικά εκλογικών συνεργασιών…) στερούν από την αριστερά τη δυνατότητα να συγκροτηθεί ως αντίπαλο κοινωνικό ρεύμα, μολονότι υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις για μια τέτοια κοινωνική διαθεσιμότητα. Στο βιβλίο προτείνονται ως εξηγήσεις τόσο η ιστορία της μεταπολεμικής αριστεράς (ορίζοντας της ΕΔΑ π.χ. ήταν η νομιμοποίηση, δηλαδή το κράτος), όσο και πολιτικές επιλογές που συνδέονται με κοινωνικές εκπροσωπήσεις, ιδεολογικές αναφορές και οργανωτικές επιλογές των κομμάτων της. Έχει σημασία η παρατήρηση του Βερναρδάκη ότι η αριστερά διαφοροποιείται μεν από τα αστικά-κρατικά κόμματα, καθώς επιδιώκει την εκπροσώπηση κοινωνικών συμφερόντων, και καθώς δεν συνδέεται οργανικά με κρατικές θέσεις (όπως συμβαίνει π.χ. με τον ΛΑΟΣ)· ακόμα και έτσι, όμως, διατηρεί μια περιορισμένη κοινωνική αυτονομία, καθώς εξαρτάται οικονομικά από την κρατική χρηματοδότηση και τον τραπεζικό δανεισμό, καθώς και από την ένταξη σημαντικού μέρους της στελεχιακής της βάσης (ιδίως του ΣΥΡΙΖΑ) στο δημόσιο τομέα.
Με δεδομένα τα παραπάνω, τι θα μπορούσε να είναι η δημοκρατία μετά το «τέλος της Μεταπολίτευσης», στο φόντο ενός καπιταλισμού που αρνείται προ πολλού να οριοθετηθεί σε κάποιο πλαίσιο «δίκαιης» κερδοφορίας και κοινωνικής συνεργασίας; Ο μέχρι πρότινος πολυσυλλεκτισμός των κομμάτων δεν τους επιτρέπει πλέον να διατηρούν πολυσυλλεκτικές κοινωνικές συμμαχίες, γεγονός που αναγκάζει ακόμα και κρατικούς διανοουμένους (η ανάδειξη των οποίων χρονολογείται στη δεκαετία του ’90) να μιλούν για «κόμματα-μη κόμματα». Οι προβλέψεις για το μέλλον θα ήταν επισφαλείς, εξ ου και στο βιβλίο αποφεύγονται. Όμως, τόσο τα στοιχεία που παρατίθενται, όσο και η εμπειρία από την Ελλάδα και την Ευρώπη (πρωθυπουργοί και υπουργοί από το χώρο των τραπεζών, των φαρμακοβιομηχανιών ή των τουριστικών επιχειρήσεων, κομματικά στελέχη από το «βαθύ κράτος» ή το χώρο του θεάματος) προδιαγράφουν πράγματα όχι ευχάριστα. Στον καπιταλισμό του 19ου αιώνα, η άμεση οικονομική κυριαρχία και η κρατική βία «εξηγούνταν» ως αποτελέσματα της απουσίας ανεπτυγμένων μηχανισμών που θα οργάνωναν τη συναίνεση· σήμερα που οι μηχανισμοί αυτοί υπάρχουν, τι είδους συναίνεση μπορεί άραγε να επιτευχθεί (και κυρίως πώς…) σε ένα πρόγραμμα καπιταλιστικής συσσώρευσης που παραπέμπει στον 19ο αιώνα; Ο Βερναρδάκης δεν προσφέρει συνταγές. Παρέχει όμως σημαντικό υλικό για απαντήσεις, απ’ τη σκοπιά όσων «δεν αποσύρθηκαν από την ιδέα να αλλάξουμε τον κόσμο».
Τετάρτη 14 Δεκεμβρίου 2011
Παράδειγμα προς μίμηση:Δημοτικό Σχολείο Φουρφουρά
Τρίτη 13 Δεκεμβρίου 2011
Techie Chan: O Θανατος του Δυτικού "προλεταρίου"
Αναδημοσίευση από το Τechiechan.com
Ο θάνατος του (δυτικού) προλετάριου
Το δεύτερο μέρος είναι μια μικρή παράκαμψη στον κόσμο της τεχνικής. Για εμένα είναι σχετικό, σε κάποιους ίσως να φανεί πολύ βαρετό, οπότε παρακαλώ για την υπομονή σας. Αν δεν έχετε υπομονή, μπορείτε να διαβάσετε μια γρήγορη σύνοψη στο τελευταίο υποκεφάλαιο και να περιμένετε το επόμενο μέρος.
Γιατί οι προλετάριοι είναι ιστορικά τα τέλεια επαναστατικά υποκείμενα και έχουν φετιχοποιηθεί τόσο πολύ από την αριστερά? Μα διότι αποτελούν τους τέλειους κοινωνούς της επανάστασης στο φαντασιακό της. Χωρίς αυτούς η παραγωγή δεν θα υπήρχε και παρόλα αυτά δεν νέμονται παρά ελάχιστο ποσοστό αυτής. Ταυτόχρονα ήταν η μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων και παρόλαυτά στις περισσότερες χώρες του κόσμου δεν είχαν παρά ελάχιστα πολιτικά δικαιώματα. Άρα στο όλο ταξικό παιχνίδι οι προλετάριοι δεν έχουν να χάσουν τίποτα παρά τις αλυσίδες τους.
Όμως αυτή η διαδικασία στην ιστορική πορεία του καπιταλισμού “νοθεύτηκε”. Ή για να το πούμε αλλιώς, οι προλετάριοι μετασχηματίστηκαν κι αυτοί όπως ολόκληρος ο ιστορικός καπιταλισμός. Κι εδώ έχει μια σημασία ο διχασμός της φαντασίωσης της κλασικής φιλελεύθερης ιδεολογίας. Στο φαντασιακό της είναι μια απελευθερωτική και εξισωτική ιδεολογία, άξιο τέκνο του διαφωτισμού. Αλλά στην πρακτική της ήταν εντυπωσιακά ελιτίστικη, φοβική και αριστοκρατική. Θεωρητικά όλοι οι άνθρωποι ήταν ίσοι απέναντι στη φύση, αλλά πρακτικά δεν θα δίναμε ποτέ πολιτικά δικαιώματα στους προλετάριους που δεν έχουν γίνει ακόμα “άνθρωποι”. Κι αυτός ο διχασμός εκφράστηκε πολύ συχνά μέσα στο 19ο αιώνα.
Η κατάργηση της δουλείας πχ δεν ήταν μια διαδικασία που συνέφερε ιδιαίτερα οικονομικά. Παρόλαυτά συνέβη αρκετά νωρίς στη φιλελεύθερη βρετανία. Η υποχρεωτική εκπαίδευση δεν ήταν μια διαδικασία που εξαπλώθηκε τόσο γιατί η τεχνολογία “επέβαλε” οι προλετάριοι να είναι μορφωμένοι για να συνεχίσουν να παράγουν. Αυτό έγινε πολλές πολλές δεκαετίες αργότερα. Η υποχρεωτική εκπαίδευση εφαρμόστηκε κυρίως για μη οικονομικούς λόγους. Η άλλη μεγάλη μόδα της εποχής, ο εθνικισμός, έπρεπε να δημιουργήσει τους νέους πολίτες και ταυτόχρονα όλο αυτό έδενε με το διαφωτιστικό φαντασιακό του φιλελευθερισμού. Όταν ο σπένσερ παραπονιόταν πως η απαγόρευση της παιδικής εργασίας σε παιδιά που δεν έχουν τελειώσει το σχολείο νοθεύει τον ανταγωνισμό, η άποψη του αποτελούσε μάλλον μια ακρότητα του πνεύματος της εποχής.
Και οι μορφωμένοι με τα φιλελεύθερα ιδανικά της εποχής προλετάριοι γρήγορα σκέφτηκαν πως τα πολιτικά δικαιώματα θα έπρεπε να είναι για όλους κι άρχισαν μαζικά να τα διεκδικούν. Η ιδέα άλλωστε της ισότητας όλων των ανθρώπων ήταν μια πολύ παλιότερη και χριστιανική ιδέα η οποία ωρίμαζε σε μορφωμένους και αγράμματους. Σε κάποιες περιοχές η ιστορία έδωσε γρήγορα στους φτωχούς πολιτικά δικαιώματα. Ο άναρχος τρόπος που διεξήχθη αυτός ο ιδιότυπος ημι-εμφύλιος με το όνομα αμερικάνικη επανάσταση έδωσε όπλα ακόμα και στους πιο φτωχούς. Και είναι λίγο δύσκολο να “πείσεις” με το γνωστό βίαιο ευρωπαϊκό τρόπο τους οπλισμένους φτωχούς πως δεν χρειάζονται δικαιώματα. Στις ΗΠΑ χρειάστηκε ένας δεύτερος εμφύλιος στα μέσα του 19ου αιώνα για να μπορέσει να επιβληθεί το κέντρο στην άναρχη περιφέρεια, παρά την ιστορική παραδοξότητα πως οι νικητές του κέντρου πολεμούσαν με σύνθημα την επέκταση των πολιτικών δικαιωμάτων (και την κατάργηση της δουλείας).
Γιαυτό και οι βασιλείς της ευρώπης ήταν πολύ διστακτικοί να οπλίσουν τους πολίτες τους ακόμα κι όταν ο ναπολέοντας αλώνιζε την ευρώπη και απειλούσε άμεσα τη συνέχιση της βασιλίας τους. Στις ΗΠΑ λοιπόν η καθολική ψηφοφορία των ανδρών ήταν δεδομένη και χρειάστηκαν άλλα μέσα (όπως πχ το “αριστοκρατικό” συνταγματικό δικαστήριο ή τα ΜΜΕ) για να περιοριστεί ο ριζοσπαστισμός των φτωχών. Το ίδιο δεδομένο δικαίωμα ίσχυε και για την ελλάδα, μία από τις ελάχιστες χώρες της ευρώπης όπου το 1850 είχε θεσπιστεί η καθολική ανδρική ψηφοφορία.
Στην υπόλοιπη ευρώπη τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Στην αγγλία οι ελίτ γνώριζαν από τον αγγλικό εμφύλιο τις καταστροφικές συνέπειες που μπορεί να έχει ο οπλισμός του πόπολου κι έτσι αυτός -μαζί με την μόρφωση και τα πολιτικά δικαιώματα- περιορίστηκε αρκετά μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα. Στη γαλλία της επανάστασης, το παλιό παιχνίδι των κοινωνικών συμμαχιών κατάφερνε πάντα και έκλεβε από τους φτωχούς τα δικαιώματα. Η επανάσταση του 1848 έδωσε θεωρητικά αυτό το δικαίωμα σε όλους, αλλά γρήγορα διάφοροι νόμοι και διατάξεις έκαναν αδύνατη την καθολική εξάσκησή του. Και στην κεντρική ευρώπη οι διαδικασίες ήταν λιγότερο ευγενικές. Οι γερμανοί ρεπουμπλικάνοι μετά την ήττα του 1848 δεν είχαν πολλές επιλογές πέρα από το να μεταναστεύσουν στις ΗΠΑ ή να συνεχίσουν σιωπηλά με τα πιστεύω τους, αν δεν είχαν προλάβει να καταλήξουν νεκροί ρεπουμπλικάνοι. Βλέπετε οι περισσότεροι άνακτες βλέποντας τι έπαθαν οι συγγενείς τους στη γαλλία, αποφάσισαν πως η επιβίωση τους ήταν υπεράνω αυτής των υπηκόων τους.
Οι εξελίξεις της εποχής δεν θα μπορούσαν όμως για πάντα να στερούν τα πολιτικά δικαιώματα από τους φτωχούς. Οι εθνικοί στρατοί πχ ήταν μετά το 1812 μια πικρή αναγκαιότητα για τις ελίτ και δεν είναι εντελώς τυχαίο πως το καθολικό δικαίωμα ψήφου εφαρμόστηκε χωρίς κανέναν περιορισμό μετά το τέλος του μεγάλου πολέμου το 1918, με ή χωρίς τους βασιλιάδες. Και το καθολικό δικαίωμα ψήφου γρήγορα έδωσε στις περισσότερες χώρες με μεγάλα φτωχά προλεταριοποιημένα στρώματα, σοσιαλιστικές κυβερνήσεις ή/και κυβερνήσεις που δεν μπορούσαν εύκολα πια να επιβιώσουν χωρίς να εξυπηρετούν (φαντασιακά ή μη) αυτές τις πλατιές μάζες των νέων ψηφοφόρων. Έτσι, βυθισμένες στις ιδιαιτερότητες και τις εσωτερικές αντιφάσεις των κοινωνιών τους, πολλές από αυτές τις κυβερνήσεις απογοήτευσαν τους πιο ριζοσπάστες που ήλπιζαν σε πιο ραγδαίες διαδικασίες προκειμένου να εξισορροπηθεί η αδικία που είχε συμβεί στην ευρώπη το 1848 και είχε βάλει στο γύψο την “πρόοδο” για περισσότερα από 50 χρόνια.
Οι άλλοι κόκκινοι
Ήταν ακριβώς την ίδια εποχή που οι πιο ριζοσπάστες ανάμεσα τους άρχισαν να έχουν ένα νέο παράδειγμα. Στην πιο οπισθοδρομική γωνιά της περιφέρειας της ευρώπης, κόντρα σε όλες τις προβλέψεις της εποχής, συνέβη μια επανάσταση που αποτέλεσε -όπως είδαμε εκ των υστέρων- αλλαγή παραδείγματος για όλο τον κόσμο. Μια μικρή και αδιάφορη στο εσωτερικό της Ρωσίας ομάδα επαναστατών κατάφερε να πάρει την εξουσία και να εκφράσει το νέο φαντασιακό μιας κοινωνίας που ήθελε να ξεφύγει από την εκτός τόπου και χρόνου οπισθοδρόμηση στην οποία την είχε βυθίσει το προηγούμενο καθεστώς. Αλλά αντί να το πραγματοποιήσει με τον τρόπο που το πραγματοποίησαν οι επαναστάτες τον προηγούμενο αιώνα στη γαλλία, αυτή η ομάδα διέθετε ένα ακόμα πιο γρήγορο πρόγραμμα μετασχηματισμού και ταυτόχρονα καμία οργανωμένη κοινωνική ομάδα που να μπορεί να της αντισταθεί. Νέοι καιροί, νέα ήθη. Μπολσεβίκοι ξε-μπολσεβίκοι, η ίδια η οπισθοδρόμηση της Ρωσίας σε σχέση με την υπόλοιπη ευρώπη “επέβαλε” στο νέο καθεστώς την αναγκαιότητα του γρήγορου μετασχηματισμού ως κάτι ακόμα πιο επιτακτικό. Κάτι που το είδαμε να συμβαίνει και στην Τουρκία την ίδια εποχή, παρότι δεν ακολούθησε τον ίδιο λενινιστικό δρόμο.
Σήμερα μάλλον καταλαβαίνουμε πως ήταν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της οπισθοδρομικής ρωσίας που έκαναν την οκτωβριανή επανάσταση τόσο μεγάλη επιτυχία. Και το γεγονός πως παρόμοια μοτίβα επαναλήφθηκαν σε όλο σχεδόν τον “οπισθοδρομικό” τρίτο κόσμο με μεγάλη επιτυχία κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα μας κάνει να υποψιαζόμαστε πως το οκτωβριανό μοντέλο αφορούσε λιγότερο τη δύση απ’ ό,τι ήλπιζαν ή φοβούνταν οι σύγχρονοί του στη δύση. Από τη μία οι πιο ριζοσπάστες σοσιαλιστές της δύσης άρχισαν να ελπίζουν στη λενινιστική παράκαμψη που θα έφερνε το σοσιαλισμό μέσα στο δικό τους προσδόκιμο ζωής. Από την άλλη οι φιλελεύθεροι είδαν το “φάντασμα” του κομουνισμού να ορθώνεται μπροστά τους. Ήταν σχεδόν η ίδια γενιά γάλλων αστών που ίδρωσε να πνίξει στο αίμα την παρισινή κομούνα, που έβλεπε την επανάληψή της σε μια τεράστια αχανή και σχετικά άγνωστη χώρα. Για τους βρετανούς η καταστροφή της ΕΣΣΔ ήταν μια υπαρξιακή αναγκαιότητα που κατάφεραν να τη μεταδώσουν και στα ξαδερφάκια τους στις ΗΠΑ μετά το δεύτερο πόλεμο. Τόσο μεγάλη αναγκαιότητα, που οι ναζί του χίτλερ φαίνονταν ως μια όχι ιδιαίτερα όμορφη, αλλά σίγουρα προτιμότερη μορφή αυτού του κοινωνικού μετασχηματισμού. Στην ουσία η παραδοσιακή ρωσοφοβία της δύσης ενισχύθηκε από το σοσιαλίζοντα μπολσεβικισμό και μαζί με την οικονομική κρίση του καπιταλισμού το 1930, έστησαν το σκηνικό του δεύτερου πολέμου. Αν δεν υπήρχαν οι σοβιετικοί, οι αγγλογάλοι δεν θα επέτρεπαν τόσο εύκολα τον επανεξοπλισμό των γερμανών.
Ένας παράλληλος όμως μετασχηματισμός συνέβαινε και στην αριστερά που λόγω της σοβιετικής επιρροής -υλικής και φαντασιακής- έλαβε περισσότερα ιδιαίτερα σοβιετικά χαρακτηριστικά. Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα του ισπανικού εμφυλίου και του πόσο μη “ευγενικά” αντιμετωπίστηκαν οι μη σοβιετικές εκδοχές της αριστεράς, παρόλο που ήταν πιθανότατα πιο βαθιά ριζωμένες στην ισπανική κοινωνία από τον μπολσεβικισμό. Έτσι εκεί έχουμε ήδη διαφορετικές πορείες.
Από τη μία οι ρεφορμιστές σοσιαλδημοκράτες που καθώς κυβερνούν πια, έχουν να αντιμετωπίσουν όλες τις κοινωνικές αντιφάσεις που τους κληρονόμησε αυτό το ιδιότυπο δημοκρατικό παράδειγμα της δύσης (που να θυμίσουμε ότι μέχρι το 1914 ήταν δημοκρατικό περισσότερο στα λόγια). Στη γαλλία του 1930, οι δικαστές, οι στρατηγοί και οι διπλωμάτες συνεχίζουν ακόμα να ανήκουν σε μεγάλη πλειοψηφία στο παλιό καθεστώς. Για την αγγλία δεν χρειάζεται να πούμε τίποτα παραπάνω. Στις ΗΠΑ ο μετριοπαθής (στο επίπεδο του κοινωνικού ριζοσπαστισμού) ρούσβελτ αναγκάζεται να κυβερνήσει μ’ ένα ιδιότυπο προεδρικό στυλ που παρακάμπτει τους υπόλοιπους φορείς της εξουσίας γιατί αυτοί εξυπηρετούν χωρίς καμία αιδώ τα στενά συμφέροντα των ελίτ. Και είναι το ειρωνικό πως στο αμερικάνικο σύστημα ο πρόεδρος αναγκάζεται να κυβερνήσει λιγότερο “δημοκρατικά” διότι τα γιοφύρια της δημοκρατίας τα είχαν πιάσει τόσο καλά οι ελίτ. (το ιδιότυπο προεδρικό στυλ υιοθέτησαν από τότε και όλοι οι επόμενοι πρόεδροι).
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο οι σοσιαλδημοκράτες άρχισαν να αποκτούν περισσότερα χαρακτηριστικά του παλιού καθεστώτος και ο μετασχηματισμός των γερμανών σοσιαλιστών που πρακτικά κυβερνούσαν από το 1919 είναι χαρακτηριστικός της απογοήτευσης που δημιούργησε σε μεγάλο τμήμα της βάσης που ήλπιζε σε γρήγορες και απτές αλλαγές.
Από την άλλη είναι οι πιο ριζοσπάστες σοσιαλιστές που ψάχνουν έναν άλλο δρόμο πιο καθαρό, μακριά από τη διαφθορά του παλιού συστήματος. Στην αρχή οι περισσότεροι πείσθηκαν από το σοβιετικό παράδειγμα, αλλά γρήγορα το σοβιετικό παράδειγμα άρχισε να δείχνει πως ήταν παιδί των συνθηκών που το γέννησαν και πως τα σοβιετικά χαρακτηριστικά δεν ήταν απαραίτητα επιθυμητά. Αλλά το μεγάλο πολιτικό και υλικό βάρος της ΕΣΣΔ δεν άφησε πολλά περιθώρια στην ευρωπαϊκή ριζοσπαστική αριστερά. Και η μεγάλη και ξεκάθαρη νίκη των σοβιετικών στο δεύτερο πόλεμο έβαλε τη σφραγίδα της στη μεταπολεμική αριστερά. Στα συντρίμμια του πολέμου δεν είχε ακόμα δημιουργηθεί η αφήγηση του στρατιώτη ράιαν και όλοι ήξεραν πως οι σοβιετικοί κέρδισαν τους γερμανούς σχεδόν μόνοι τους, την ίδια στιγμή που οι σύμμαχοι έκαναν επιτόπιο τροχαδάκι. Κι αυτό δεν ήταν αμελητέα κληρονομιά.
Έτσι στη μεταπολεμική δύση η αριστερά επηρεαζόταν ιδεολογικά από την ΕΣΣΔ που είχε μετασχηματιστεί αρκετά πια προκειμένου να εξυπηρετεί περισσότερο το σοβιετικό μοντέλο παρά τις κοινωνίες στον ίδιο το δυτικό κόσμο. Οι σοβιετικοί -λόγω των εμπειριών τους από την ιμπεριαλιστική δύση- ήθελαν περισσότερο έναν κόσμο ειρηνικό και φιλικό προς τους ίδιους και δευτερευόντως τους απασχολούσε ο ριζοσπαστικός κοινωνικός μετασχηματισμός. Κι αυτό φάνηκε ξεκάθαρα στις χώρες της ανατολικής ευρώπης. Οι σοβιετικοί προσπάθησαν περισσότερο να φτιάξουν έναν φιλικό ζωτικό χώρο γύρω τους παρά να φέρουν κάποιο σοσιαλιστικό παράδεισο τον οποίον δεν είχαν άλλωστε και εύκαιρο. Ο ψυχρός πόλεμος -μια ξεκάθαρη εφεύρεση των αμερικάνων- έκανε αυτή την αναγκαιότητα πολύ πραγματική.
Εδώ λοιπόν το μεγαλύτερο μέρος της αριστεράς στη δύση, υπό το βάρος της σοβιετικής επιρροής και της αντιπαλότητας των αμερικάνων σε κάθε σοσιαλίζουσα, δημιούργησε μια αφήγηση για τον κόσμο που ήταν περισσότερο φαντασιακή και αποτέλεσμα των σοβιετικών προτεραιοτήτων, παρά αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών που επικρατούσαν στη δύση μεταπολεμικά. Οι σοβιετικοί καθώς είχαν ήδη συντηρητικοποιηθεί (με την έννοια της συντήρησης ενός συστήματος), προτιμούσαν μια παγωμένη ελεγχόμενη κοινωνική θεωρία που να αναφέρεται σε αδρά και ασαφή θεωρητικά σχήματα, παρά τις ανεξέλεγκτες κοινωνικές διαδικασίες που γεννούν οι κοινωνίες μέσα στο χρόνο. Με λίγα λόγια το σφαιρικό άλογο υπό κενό τους ήταν πολύ πιο βολική αφήγηση για τον κόσμο. Μόνο που αντί του σφαιρικού αλόγου υπήρχε ο σφαιρικός προλετάριος.
Η αντίφαση φυσικά δεν πέρασε απαρατήρητη από τη ρέμπελη ευρωπαϊκή διανόηση και οι αντιδράσεις σε αυτό ήταν πολλές. Το ότι κάθομαι εγώ σήμερα και λέω αυτές τις μπούρδες δεν είναι επειδή ξύπνησα μια μέρα και μου ήρθαν ως επιφοίτηση. Η δυτική ευρωπαϊκή αριστερή διανόηση ασφυκτιούσε μέσα στη σοβιετική ορθοδοξία και αντιμετωπίστηκε από εκείνη πολύ συχνά εχθρικά ως η πέμπτη φάλαγγα του ιμπεριαλισμού. Όμως σήμερα γνωρίζουμε λίγο πολύ πως στη μεταπολεμική ευρώπη έγιναν πράγματι κάποιοι κοινωνικοί μετασχηματισμοί. Πως ο ιδανικός προλετάριος των μέσων του 19ου αιώνα δεν έχει καμία σχέση ούτε με τις φαντασιώσεις ούτε με τις εμπειρίες του εργαζόμενου δυτικού ανθρώπου της χρυσής 30ετίας μετά το τέλος του δεύτερου παγκοσμίου. Κι όταν χτίστηκε το τείχος του βερολίνου, όλοι ξέρανε πια πως ακόμα και οι εργαζόμενοι στις χώρες του υπαρκτού είχαν χάσει την εμπιστοσύνη τους στο μοντέλο ζωής και ανάπτυξης που ακολουθούσαν. Διότι στο σοσιαλιστικό όραμα θα υπήρχαν μεν τείχη, μόνο που αυτά τα τείχη θα τα έχτιζαν οι καπιταλιστές για να αποτρέψουν τους δικούς τους προλετάριους από το να περάσουν προς το σοσιαλισμό.
Ξαφνικά η αριστερά έπρεπε να αντιμετωπίσει μια κοινωνική πραγματικότητα. Το κοινωνικό συμβόλαιο στη μεταπολεμική δύση, που ήταν λίγο πολύ μια μεταγραφή του κοινωνικού συμβολαίου του ρούσβελτ στις ΗΠΑ, ήταν πολύ πιο επιθυμητό και είχε μεγαλύτερη ισχύ και νομιμοποίηση από το αντίστοιχο κοινωνικό συμβόλαιο στις χώρες του υπαρκτού. Φυσικά οι δυτικοί δεν είχαν ανακαλύψει την εδέμ και τα νεολαιίστικα κινήματα της δεκαετίας του ’60 έδειξαν ξεκάθαρα την κενότητα της δυτικής εκδοχής του καταναλωτικού παραδείσου. Παρόλαυτά ο βαθμός πολιτικής και υλικής ελευθερίας στη δύση ήταν σημαντικά ανώτερος από το σοβιετικό περίγυρο. Και τα νεολαιίστικα κινήματα παρά την ελευθερία αυτή και την ιδεολογική τους δύναμη, δεν κατάφεραν τελικά να προτείνουν κάτι εναλλακτικό από αυτό το κενό μοντέλο. Στην ουσία -όπως ζήσαμε όλα εμείς τα παιδιά του ’80- η γενιά που κατούρησε στους τάφους του καταναλωτισμού, έφτασε να συμβιβαστεί με αυτούς και να τους υπηρετήσει. Η γενιά που είχε όλη την ορμή και ζωτικότητα να πιστεύει πως θα αλλάξει τον κόσμο το ’60 και το ’70, έχασε το μομέντουμ από τις μούμιες της νεοφιλελεύθερης συντήρησης. Δεν ξέρω ακριβώς γιατί συνέβη αυτό, αλλά ήταν πολύ λυπηρό και μέχρι το 1980 το παιχνίδι το είχαν σφυρίξει.
Αυτό που καταλαβαίνω είναι πως η κυρίαρχη αριστερή ανάλυση για τον κόσμο ήταν πια σε πλήρη αντιδιαστολή με αυτό που ο ίδιος κόσμος βίωνε ως απτές υλικές και φαντασιακές συνθήκες. Η υλική ευμάρεια αυξανόταν, οι εργαζόμενοι έπαιρναν ένα πολύ μεγαλύτερο μέρος της υπεραξίας της εργασίας τους σε σχέση με άλλες εποχές (είτε άμεσα ως μισθό είτε έμμεσα ως κοινωνικές παροχές), η κοινωνική κινητικότητα ήταν μεγαλύτερη από κάθε άλλη εποχή και στην πολύ ταξική ευρώπη αυτό ήταν σχετικά πρωτόγνωρο και μια αρκετά αμερικάνικη επιρροή. Άνθρωποι με ταπεινή καταγωγή αποκτούσαν ανώτερες τεχνικές γνώσεις, στις οποίες οι γονείς τους δεν θα ονειρεύονταν ότι θα είχαν πρόσβαση, και αποκτούσαν θέσεις εργασίας που 50 χρόνια πριν ήταν αποκλειστικό προνόμιο των κοινωνικά ανώτερων τάξεων. Κι αυτό ήταν πρωτόγνωρο διότι η αξιοκρατία δεν ήταν ένα πολύ ευρωπαϊκό φρούτο.
Η παγίδα
Φυσικά οι ταξικοί διαχωρισμοί συνέχιζαν να υπάρχουν παρά το γεγονός ότι αμβλύνονταν και φυσικά αυτό το κοινωνικό συμβόλαιο των πολιτών γινόταν χωρίς να αλλάξουν ιδιαίτερα οι σχέσεις της παραγωγής. Στην ουσία το κράτος μπήκε καπέλο στην παλιά καλή καπιταλιστική διαδικασία και εφαρμόζοντας ειδικούς νόμους όπως η άμεση προοδευτική φορολογία, οι μεγάλοι φόροι κληρονομιάς και η κεϋνσιανού τύπου νομισματική πολιτική (ο θάνατος των ραντιέρηδων δηλαδή), μπόρεσε να ξαναμοιράσει την οικονομική πίτα χωρίς να μοιράσει όμως και την πίτα των σχέσεων παραγωγής. Κι αυτό έδωσε μια νέα αισιοδοξία και σιγουριά στους πρώην προλετάριους και νυν μεσαία τάξη. Εν μέρει η σιγουριά αυτή ήταν η κινητήριος δύναμη της καταστροφής τους. Διότι δεν αποφάσισαν ποτέ να αναλάβουν την παραγωγή. Ακόμα κι όταν αγόραζαν μετοχές, άφηναν το μάνατζμεντ στους ίδιους παλιούς ειδικούς. Κι όπως μπορεί να σας περιγράψει πολύ καλά όλη η σοβιετική νομενκλατούρα, το μάνατζμεντ της παραγωγής είναι πολύ πιο σημαντικό από την αόριστη ιδιοκτησία της. Όπως ξέρουμε και από τη στρατιωτική ιεραρχία (την οποία οι εταιρίες εν πολλοίς αντέγραψαν), ο στρατός μπορεί να ανήκει στο έθνος ή στο βασιλιά, αλλά είναι οι συνταγματάρχες που κάνουν τα πραξικοπήματα.
Όπως φάνηκε αργότερα, μόλις το κράτος τραβήχτηκε από τις παραπάνω πολιτικές με την επικράτηση των μονεταριστών και των νεο-φιλελεύθερων και μόλις οι ίδιοι ψηφοφόροι που είχαν ευεργετηθεί από τις πολιτικές αυτές στράφηκαν εναντίων τους, η κατάσταση άλλαξε σχετικά γρήγορα διότι το ίδιο γρήγορα άλλαξε και ο βασικός παράγοντας που τη γεννούσε και τη συντηρούσε (δηλαδή οι κρατικές πολιτικές).
Το κενό της αριστεράς
Όλοι αυτοί οι μετασχηματισμοί και το κοινωνικό πινγκ πονγκ των τελευταίων 60 ετών έγινε λίγο πολύ με τη ριζοσπαστική αριστερά σε μια γραμμή άμυνας. Ενώ διέθετε μεγάλη επιρροή στο φαντασιακό της νεολαίας, αδυνατούσε να εξηγήσει τον κόσμο που αυτή η νεολαία βίωνε. Η ανάδυση της ποπ κουλτούρας αντιμετωπίστηκε με γνήσιο αρτηριοσκληρωτικό σκεπτικισμό. Οι απόφοιτοι των πολυτεχνικών σχολών και των σχολών διοίκησης δεν ήταν σε καμία περίπτωση προλετάριοι και η σοβιετικά επηρεασμένη ριζοσπαστική αριστερά δεν τους έδωσε ποτέ τα ιδεολογικά εργαλεία για να αντιμετωπίσουν το νέο κόσμο και τα νέα τους καθήκοντα στην παραγωγή και την κοινωνία. Οι ακυβέρνητες πολιτείες του τσίρκα ήταν ύποπτες κι όχι ένα αριστούργημα που περιέγραφε όσα δεν περιέγραφαν 8 τόμοι σοβιετικής κοινωνιολογίας. Κι έτσι στην ουσία ζούσαν σε ένα διχασμό. Από τη μία βολονταριστικά ένιωθαν προλετάριοι, αλληλέγγυοι των αγράμματων κινέζων αγροτών και έτοιμοι να επαναστατήσουν, αλλά αυτή η αφήγηση δεν τους βοηθούσε σε τίποτα στις συνθήκες που καλούνταν να ζήσουν οι ίδιοι στη δύση. Το κόκκινο βιβλιαράκι του μάο δεν ήταν ποτέ καλός οδηγός για την εξήγηση του δυτικού κόσμου. Ο βολονταρισμός του μάη του ’68 από μόνος του δεν ήταν ικανός να πείσει τους εργαζόμενους να πηδήξουν σ’ ένα νέο μοντέλο που δεν υπήρχε, εγκαταλείποντας ένα άλλο που ένιωθαν πως τους εξυπηρετούσε πολύ καλά.
Κι όταν αμέσως μετά ξεκίνησε η αποβιομηχάνιση του 70-80, η προλεταριακή φαντασίωση έχασε ένα ακόμα βασικό πυλώνα της. Η εργασία έπαψε να είναι τόσο σημαντική όσο την προηγούμενη 30ετία. Αν ο κόσμος δεν χρειαζόταν τόσο χάλυβα, δεν χρειαζόταν και τόσους εργαζόμενους χάλυβα. Κι έτσι στην ουσία οι εργαζόμενοι στη δύση έχαναν ένα ακόμα διαπραγματευτικό χαρτί του προλετάριου. Η παραγωγή δεν τους είχε τόσο μεγάλη ανάγκη. Εκεί η αριστερά έκανε ένα άλλο μεγάλο στρατηγικό λάθος. Επέμενε να ζητάει από το κράτος πλήρη εργασία για όλους, αντί να ζητά μείωση των ωρών εργασίας ακόμα και με μείωση μισθών (και τιμών φυσικά). Και τα συνδικάτα σίγουρα δεν ήταν πολύ φιλικά σε τέτοιες νεωτεριστικές ιδέες. Η αποβιομηχάνιση και η αυτοματοποίηση της παραγωγής, δεν ήταν ένα καπιταλιστικό τέχνασμα προκειμένου να στερήσει από τους εργάτες το βασικό τους διαπραγματευτικό χαρτί. Ήταν μια πραγματικότητα που καμία χώρα δεν κατάφερε να αποφύγει εντελώς, ακόμα κι αν έκανε φιλότιμες προσπάθειες (όπως η γαλλία και η γερμανία). Το ότι το χρησιμοποίησαν μετά οι φιλελεύθεροι για να πετύχουν τους σκοπούς τους είναι ένα πόρισμα, όχι η αιτία που συνέβη.
Οι “προβληματικές” που το κράτος της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ ανέλαβε την περίοδο 70-80 δεν απέτυχαν μόνο λόγω της κρατικής κακοδιαχείρισης. Άλλωστε ´όταν έγιναν “προβληματικές” άνηκαν σε ιδιωτικά χέρια και ο κύριος μάνος σίγουρα έχει να μας αφηγηθεί μερικές καλές ιστορίες επί αυτού.
Μετά το 90 δε, η κατάσταση έγινε ακόμα πιο ακραία. Με τη μεταφορά της παραγωγής στον τρίτο κόσμο, οι εργαζόμενοι στη δύση μετατράπηκαν πρακτικά μόνο σε καταναλωτές, ενώ οι ίδιοι παρήγαγαν διάφορες ήμι-άχρηστες υπηρεσίες που όλοι ξέραμε ότι δεν ήταν απαραίτητα κρίσιμες για την λειτουργία του μαγαζιού. Αν οι εργαζόμενοι στον τύπο κατέβαιναν σε απεργία διαρκείας, οι επιπτώσεις αυτής της απεργίας θα ήταν πολύ μικρότερες και επιτακτικές απ’ ότι αν συνέβαινε το ίδιο με τους εργαζόμενους του κλάδου των τροφίμων πχ. Κι έτσι το αίτημα του 35ώρου ήρθε πολύ αργά και ήταν πολύ λίγο για να ανατρέψει την κατάσταση. Ήδη η αφήγηση του κινέζου εργάτη που δούλευε 60ώρες 6μέρες την εβδομάδα είχε γίνει κυρίαρχη.
Και εκεί η φιλελεύθερη αφήγηση πρόσφερε μια πολύ πιο πειστική και χρήσιμη εξήγηση του κόσμου που ζούσαν οι δυτικοί από το βιβλιαράκι του μάο και την αυτοδιάθεση των παλεστινίων. Άλλωστε για να είμαστε ειλικρινείς, οι δυτικοί όλα αυτά τα έβλεπαν από μια κάποια ρομαντική απόσταση.
Δυστυχώς το κενό υπάρχει ακόμα και σήμερα. Τέσσερα χρόνια μέσα σε μια καπιταλιστική κρίση που οι περισσότερες γενιές ούτε να ονειρευτούν δεν θα μπορούσαν (με την καλή και την κακή έννοια) η αριστερά από τη μία είχε τα μακροσκοπικά εργαλεία που μπόρεσαν να την αφηγηθούν και να προβλέψουν την εξέλιξή της. Αλλά από την άλλη -σ’ ένα μεγάλο κομμάτι της- συνεχίζει να προσπαθεί να χωρέσει το σημερινό κόσμο στα ίδια ιδεολογικά σχήματα που απέτυχαν να τον εξηγήσουν πριν από 40 χρόνια. Προσπαθούν να τους χωρέσουν στο ίδιο στενό και ιστορικά άκαιρο κουτάκι του προλετάριου, κάνοντας διάφορες εκπτώσεις στο τι είναι ένας προλετάριος, λίγο πολύ σαν τους φιλελεύθερους που κάνουν διάφορες εκπτώσεις για να αποδείξουν ότι υπάρχει ελεύθερη αγορά.
Δεν είναι κακό να κάνεις εκπτώσεις και αλλαγές προκειμένου να χωρέσεις στο σήμερα μια παλιά περιγραφή. Αλλά όταν αλλάζεις τα εισερχόμενα του τι είναι ο νέος προλετάριος, δεν μπορείς να μένεις σταθερός στα εξερχόμενα πορίσματα αυτής της περιγραφής. Ο σημερινός δυτικός “προλετάριος” της αριστεράς δεν είναι ένας άνθρωπος που δεν έχει τίποτα να χάσει πέρα από τις αλυσίδες του και ταυτόχρονα δεν είναι τόσο απαραίτητος για την παραγωγή όσο παλιότερα (όπως μας δείχνει η μόνιμη και χρόνια ανεργία). Άρα παύει να αποτελεί και το τέλειο επαναστατικό υποκείμενο με τους όρους του 19ου αιώνα. Κι έτσι δημιουργούν ένα “παράδοξο” στην αφήγηση. Αφού είναι όλοι προλετάριοι και αφού οι προλετάριοι είναι τα τέλεια επαναστατικά υποκείμενα, γιατί δεν έχουν ξεσηκωθεί όλοι μαζί να βουτήξουν στην επαναστατική παραζάλη? Γιατί δεν ψηφίζουν ως προλετάριοι και γιατί δεν χορεύουμε όλοι σάμπα όπως στον ισημερινό και στη βενεζουέλα? Γιατί ακόμα υποστηρίζουν αυτό το ηλίθιο κατασκεύασμα των τραπεζιτών του ευρώ?
Αυτό το παράδοξο συχνά τους οδηγεί σ’ έναν ιδιότυπο ελιτισμό που είναι εν μέρει κατάλοιπο της λενινιστικής/σοβιετικής επιρροής. Δεν είναι λάθος η αφήγηση, είναι οι μάζες που δεν ξέρουν, που τις έχουν αποπροσανατολίσει, που δεν δρουν σύμφωνα με τα “πραγματικά” τους συμφέροντα και που χρειάζονται κάποιον να τις καθοδηγήσει. Κι αυτός ο ελιτισμός εύκολα οδηγεί στα ίδια στραουσιανά αντι-διαφωτιστικά (στην ουσία γνωστικά) μονοπάτια που οδηγήθηκαν και οι νεο-συντηρητικοί. Ο λαός δεν χρειάζεται να ξέρει όλες τις λεπτομέρειες της “αλήθειας”, φτάνει να μας εμπιστευθεί. Κι είναι μεγάλο κρίμα για ένα ιδεολογικό ρεύμα που στον πυρήνα του αποτελεί τον πιο περήφανο υπερασπιστή της απελευθέρωσης του ανθρώπου.
Προσωπικά δεν αποκλείω την ανθρώπινη ηλιθιότητα ως κοινωνική μεταβλητή, αλλά αδυνατώ (σχεδόν αξιωματικά) να αναγνωρίσω κάποιον άλλο από τον ίδιο τον λαό ως μοναδικό νομιμοποιητικό παράγοντα των κοινωνικών εξελίξεων. Δεν εμπιστεύομαι καμία επαναστατική ελίτ που θα μιλήσει στο όνομά του και δεν μπορώ να θεωρήσω τον εαυτό μου ανώτερο ον που βρίσκεται έξω από την ίδια την κοινωνία στην οποία ζω. Αν εγώ βλέπω τα κενά της φιλελεύθερης αφήγησης, τότε θεωρώ πως λιγότερο ή περισσότερο τα βλέπουν και οι υπόλοιποι. Αν επιλέγουν να τα αγνοούν ή να τα πετάνε στη γωνία, θεωρώ πως συμβαίνει για κάποιο ικανό λόγο τον οποίο ψάχνω κι όχι ως αποτέλεσμα μιας κάποιας γενετικής ανωμαλίας που επιτρέπει σε εμένα να τα βλέπω, και στους υπόλοιπους όχι.
Το είδωλο του καθρέφτη μέσα στον καθρέφτη
Για ποιο λόγο όμως δεν είναι αυτή η σωστή αφήγηση? Μήπως κι εγώ δεν είμαι παρά το παραστρατημένο ιδεολογικό αποτέλεσμα αυτού του συστήματος, που επιμένω να βλέπω τον εαυτό μου ως κάτι πολύ διαφορετικό από τον προλετάριο των μέσων του 19ου αιώνα?
Ο λόγος που δεν μου κολλάει αυτή η περιγραφή είναι σίγουρα υποκειμενικός. Είμαι ένας άνθρωπος με τα κολλήματα και τις φαντασιώσεις του όπως όλοι οι άλλοι άνθρωποι. Δεν μπορώ να δω τον εαυτό μου καθαρά μέσα στη σημερινή εποχή γιατί αποτελώ προϊόν της. Έτσι δεν μου έχω ιδιαίτερη εμπιστοσύνη. Όμως δεν έχω ιδιαίτερη εμπιστοσύνη και στους άλλους διότι κι αυτοί έχουν τους ίδιους περιορισμούς. Αυτό που προσπαθώ να κάνω λοιπόν είναι να κοιτάξω δύο τύπους ανθρώπων έξω από εμένα που η προλεταριακή αφήγηση θεωρεί ίδιους. Αν η ομοιότητα επιβεβαιωθεί, η προλεταριακή αφήγηση έχει μερικούς πόντους. Όμως δεν τη βλέπω. Και η πρώτη φορά που το είδα καθαρά αυτό ήταν στο πόσο κοντινές θεωρούσαν στην αριστερά τις αφηγήσεις της βενεζουέλας με της ελλάδας.
Ο βενεζουελιάνικος δρόμος προς κάποιον δημοκρατικό ιστορικό σοσιαλισμό είναι από εκείνα τα παραδείγματα που τα κυρίαρχα μέσα στη δύση απεχθάνονται. Ο τσάβεζ, ένα χαρακτηριστικό και ιστορικά σύνηθες προϊόν επαναστάτη της λατινικής αμερικής, έφτασε να αντιπροσωπεύει για τα “σεβαστά” μέσα τύπου BBC την απόλυτη απειλή στο μοντέλο TINA (there is no alternative). Και του συμπεριφέρθηκαν αναλόγως, ανεξάρτητα από μερικές αδιάφορες λεπτομέρειες, όπως το γεγονός ότι εκλέγεται δημοκρατικά με διάφορες ταπεινές πλειοψηφίες του 65%.
Κι όταν δεν τα κατάφερναν με πολιτικά μέσα (ή κανένα τυχαίο πραξικόπημα), το έριχναν στη θρησκεία των οικονομικών. Έσκιζαν τα ρούχα τους που δίνει φθηνό πετρέλαιο στην κούβα με αντάλλαγμα κουβανούς γιατρούς κι αυτό το βάφτιζαν οικονομικό παραλογισμό. Ξεχνούσαν βέβαια να μας πουν με πόσο οικονομικά παράλογο (για τους βενεζουελιάνους) τρόπο δρούσαν οι ξένες εταιρίες πετρελαίου στη βενεζουέλα ή ότι το βενεζουελιάνικο δημόσιο είχε επενδύσει πολλά δις σ’ ένα δίκτυο διανομής πετρελαίου στις ΗΠΑ, τη στιγμή που η βενεζουέλα είχε ανάγκη από πολύ πιο φθηνές και σημαντικές για την υποδομή της επενδύσεις.
Όμως όσο κι αν χαιρόμουν που μια ακόμα δυτική αποικία βρίσκει το δρόμο της προς την οικονομική και πολιτική ανεξαρτησία και την ευημερία των πάμφτωχων πολιτών της, δεν μπορούσα να μην παρατηρήσω και τον βολονταριστικό παραλογισμό της αριστεράς. Οι πάμφτωχοι, αγράμματοι και χωρίς στον ήλιο μοίρα σε μαζικό βαθμό βενεζουελιάνοι έφτασαν να συγκρίνονται με τους δυτικούς “προλετάριους” και να αναρωτιόμαστε γιατί δεν κάνουμε το ίδιο και στη δύση. Οι επαναστατημένοι τσιάπας ήταν παράδειγμα για το δυτικό πρεκαριάτο (τα κοινωνικά στρώματα που βρίσκονται σ’ ένα λίμπο φθοράς και αφθαρσίας, οι επισφαλείς). Ήταν οι τόσο χαοτικές υλικές και φαντασιακές διαφορές αυτών των ομάδων μεταξύ τους που με έκαναν να αποφασίσω πως κάτι λάθος έχει η αφήγηση.
Επιγραμματικά, συμπερασματικά
Είπα να κλείσω αυτή τη μεγάλη παράκαμψη χρησιμοποιώντας δύο από τις λέξεις που έδιναν τα φροντιστήρια σε λίστα στους πρωτοδεσμήτες ως ξεκίνημα για τις νέες παραγράφους στην έκθεση των πανελληνίων.
Οι δυτικές κοινωνίες βίωσαν ένα κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό μετασχηματισμό μετά το τέλος του πολέμου που άλλαξε τρομακτικά τα παλιά σχήματα που η μαρξιστική αριστερά χρησιμοποιούσε για να τις εξηγήσει. Στο μεγαλύτερο μέρος της δύσης ο ραντιέρης πέθαινε μαζί με τον προλετάριο. Αυτό ένα μεγάλο κομμάτι της αριστεράς δεν κατάφερε να το εξηγήσει και να προσφέρει τα κατάλληλα ερμηνευτικά εργαλεία σε αυτούς που την εμπιστεύονταν. Ίσα ίσα διατήρησε μια ρομαντική ή αρτηριοσκληρωτική άποψη για τις κοινωνικές και οικονομικές σχέσεις και αντιμετώπισε εχθρικά όσους προσπάθησαν να φτιάξουν καινούργια σχήματα. Σε αυτό είχε και δίκιο και άδικο. Είχε δίκιο στο κομμάτι εκείνο ότι οι σχέσεις παραγωγής δεν είχαν αλλάξει τόσο πολύ. Είχε άδικο στο ότι η υλική ευημερία ήταν αδιάφορη. Δεν ήταν. Κι όσο οι παλιοί προλετάριοι είχαν τις κατάλληλες κοινωνικές συμμαχίες με το κράτος και κρατούσαν τις παλιές ελίτ σε απόσταση, το κεϋνσιανό μεταπολεμικό μοντέλο μοίραζε την υπεραξία σε βαθμό πολύ μεγαλύτερο από οποιοδήποτε άλλο μοντέλο της εποχής. Κάτι που αντιλήφθηκαν πολύ καλά και οι κάτοικοι του υπαρκτού με αποτέλεσμα να βλέπουμε πολύ συχνά σοβιετικά τανκ στους δρόμους της ανατολικής ευρώπης.
Η υλική ευημερία άλλαξε τους παλιούς προλετάριους και νυν μεσαία στρώματα και τους έδωσε μια σιγουριά για τους εαυτούς τους. Για διάφορους λόγους μετά το ’70 συμμάχησαν με κάτι αριστοκρατικές μούμιες που άλλαξαν τον τρόπο που λειτουργεί το κράτος. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να ανατραπούν σιγά σιγά όλες εκείνες οι κρατικές πολιτικές που συντηρούσαν τα μεσαία στρώματα. Και παρότι είχαν στα χέρια τους πρακτικά η δυνητικά την ιδιοκτησία και το μάνατζμεντ πολλών μέσων παραγωγής, τα χρησιμοποίησαν με τρόπο που μάλλον συντηρούσε και επιβεβαίωνε τον παλιό τρόπο. Εδώ είναι που η αριστερά βοήθησε αυτή την τάση κάνοντας την αφήγησή της για τον κόσμο αδιάφορη. Επέμεν να βλέπει τις σχέσεις ως συνέχεια του παλιού τρόπου παραγωγής και χωρίς να μπορεί να φανταστεί έναν καινούργιο που να μην είναι η αποτυχημένη στα μάτια όλων μέχρι το ’70 δικτατορία του προλεταριάτου.
Σημασία έχει για το σήμερα πως η δημιουργία των παλιών συμμαχιών που έφτιαξαν τα μεσαία στρώματα περνάει σίγουρα μέσα από την κατάληψη της εξουσίας και την εφαρμογή των γνωστών πολιτικών που θα επιτρέψουν ξανά τη δημιουργία τους. Όμως (και εδώ κολλάει το αφιέρωμά μου στην τεχνική) η κατάληψη της κρατικής εξουσίας δεν είναι αρκετή. Το κράτος έχει απόλυτη εξουσία γιατί έχει το μονοπώλιο της βίας, αν όμως θέλουμε να μην ξαναζήσουμε τη μέρα της μαρμότας θα πρέπει μαζί με τις κρατικές πολιτικές που θα επιβάλουν την επιστροφή της ραντιέρικης μούμιας στη σαρκοφάγο της, να αποστερήσουμε και τη δυνατότητα αυτής της μούμιας να ξαναβγεί στην επιφάνεια, διότι τα παιδιά μας -όπως και τα παιδιά της μεταπολεμικής γενιάς- θα πιστέψουν κάποια στιγμή πως είναι πολύ γαμάτα και θα “ξεχάσουν” τον τρόπο με τον οποίο έγιναν γαμάτα.
Επιπλέον η κατάληψη της εξουσίας και ο μετασχηματισμός των μέσων και των σχέσεων παραγωγής δεν χρειάζεται να γίνει με κάποια σειρά. Και τα δύο πρέπει να γίνονται ταυτόχρονα και το ένα θα βοηθάει το άλλο.
Ο θάνατος του (δυτικού) προλετάριου
Το δεύτερο μέρος είναι μια μικρή παράκαμψη στον κόσμο της τεχνικής. Για εμένα είναι σχετικό, σε κάποιους ίσως να φανεί πολύ βαρετό, οπότε παρακαλώ για την υπομονή σας. Αν δεν έχετε υπομονή, μπορείτε να διαβάσετε μια γρήγορη σύνοψη στο τελευταίο υποκεφάλαιο και να περιμένετε το επόμενο μέρος.
Γιατί οι προλετάριοι είναι ιστορικά τα τέλεια επαναστατικά υποκείμενα και έχουν φετιχοποιηθεί τόσο πολύ από την αριστερά? Μα διότι αποτελούν τους τέλειους κοινωνούς της επανάστασης στο φαντασιακό της. Χωρίς αυτούς η παραγωγή δεν θα υπήρχε και παρόλα αυτά δεν νέμονται παρά ελάχιστο ποσοστό αυτής. Ταυτόχρονα ήταν η μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων και παρόλαυτά στις περισσότερες χώρες του κόσμου δεν είχαν παρά ελάχιστα πολιτικά δικαιώματα. Άρα στο όλο ταξικό παιχνίδι οι προλετάριοι δεν έχουν να χάσουν τίποτα παρά τις αλυσίδες τους.
Όμως αυτή η διαδικασία στην ιστορική πορεία του καπιταλισμού “νοθεύτηκε”. Ή για να το πούμε αλλιώς, οι προλετάριοι μετασχηματίστηκαν κι αυτοί όπως ολόκληρος ο ιστορικός καπιταλισμός. Κι εδώ έχει μια σημασία ο διχασμός της φαντασίωσης της κλασικής φιλελεύθερης ιδεολογίας. Στο φαντασιακό της είναι μια απελευθερωτική και εξισωτική ιδεολογία, άξιο τέκνο του διαφωτισμού. Αλλά στην πρακτική της ήταν εντυπωσιακά ελιτίστικη, φοβική και αριστοκρατική. Θεωρητικά όλοι οι άνθρωποι ήταν ίσοι απέναντι στη φύση, αλλά πρακτικά δεν θα δίναμε ποτέ πολιτικά δικαιώματα στους προλετάριους που δεν έχουν γίνει ακόμα “άνθρωποι”. Κι αυτός ο διχασμός εκφράστηκε πολύ συχνά μέσα στο 19ο αιώνα.
Η κατάργηση της δουλείας πχ δεν ήταν μια διαδικασία που συνέφερε ιδιαίτερα οικονομικά. Παρόλαυτά συνέβη αρκετά νωρίς στη φιλελεύθερη βρετανία. Η υποχρεωτική εκπαίδευση δεν ήταν μια διαδικασία που εξαπλώθηκε τόσο γιατί η τεχνολογία “επέβαλε” οι προλετάριοι να είναι μορφωμένοι για να συνεχίσουν να παράγουν. Αυτό έγινε πολλές πολλές δεκαετίες αργότερα. Η υποχρεωτική εκπαίδευση εφαρμόστηκε κυρίως για μη οικονομικούς λόγους. Η άλλη μεγάλη μόδα της εποχής, ο εθνικισμός, έπρεπε να δημιουργήσει τους νέους πολίτες και ταυτόχρονα όλο αυτό έδενε με το διαφωτιστικό φαντασιακό του φιλελευθερισμού. Όταν ο σπένσερ παραπονιόταν πως η απαγόρευση της παιδικής εργασίας σε παιδιά που δεν έχουν τελειώσει το σχολείο νοθεύει τον ανταγωνισμό, η άποψη του αποτελούσε μάλλον μια ακρότητα του πνεύματος της εποχής.
Και οι μορφωμένοι με τα φιλελεύθερα ιδανικά της εποχής προλετάριοι γρήγορα σκέφτηκαν πως τα πολιτικά δικαιώματα θα έπρεπε να είναι για όλους κι άρχισαν μαζικά να τα διεκδικούν. Η ιδέα άλλωστε της ισότητας όλων των ανθρώπων ήταν μια πολύ παλιότερη και χριστιανική ιδέα η οποία ωρίμαζε σε μορφωμένους και αγράμματους. Σε κάποιες περιοχές η ιστορία έδωσε γρήγορα στους φτωχούς πολιτικά δικαιώματα. Ο άναρχος τρόπος που διεξήχθη αυτός ο ιδιότυπος ημι-εμφύλιος με το όνομα αμερικάνικη επανάσταση έδωσε όπλα ακόμα και στους πιο φτωχούς. Και είναι λίγο δύσκολο να “πείσεις” με το γνωστό βίαιο ευρωπαϊκό τρόπο τους οπλισμένους φτωχούς πως δεν χρειάζονται δικαιώματα. Στις ΗΠΑ χρειάστηκε ένας δεύτερος εμφύλιος στα μέσα του 19ου αιώνα για να μπορέσει να επιβληθεί το κέντρο στην άναρχη περιφέρεια, παρά την ιστορική παραδοξότητα πως οι νικητές του κέντρου πολεμούσαν με σύνθημα την επέκταση των πολιτικών δικαιωμάτων (και την κατάργηση της δουλείας).
Γιαυτό και οι βασιλείς της ευρώπης ήταν πολύ διστακτικοί να οπλίσουν τους πολίτες τους ακόμα κι όταν ο ναπολέοντας αλώνιζε την ευρώπη και απειλούσε άμεσα τη συνέχιση της βασιλίας τους. Στις ΗΠΑ λοιπόν η καθολική ψηφοφορία των ανδρών ήταν δεδομένη και χρειάστηκαν άλλα μέσα (όπως πχ το “αριστοκρατικό” συνταγματικό δικαστήριο ή τα ΜΜΕ) για να περιοριστεί ο ριζοσπαστισμός των φτωχών. Το ίδιο δεδομένο δικαίωμα ίσχυε και για την ελλάδα, μία από τις ελάχιστες χώρες της ευρώπης όπου το 1850 είχε θεσπιστεί η καθολική ανδρική ψηφοφορία.
Στην υπόλοιπη ευρώπη τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Στην αγγλία οι ελίτ γνώριζαν από τον αγγλικό εμφύλιο τις καταστροφικές συνέπειες που μπορεί να έχει ο οπλισμός του πόπολου κι έτσι αυτός -μαζί με την μόρφωση και τα πολιτικά δικαιώματα- περιορίστηκε αρκετά μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα. Στη γαλλία της επανάστασης, το παλιό παιχνίδι των κοινωνικών συμμαχιών κατάφερνε πάντα και έκλεβε από τους φτωχούς τα δικαιώματα. Η επανάσταση του 1848 έδωσε θεωρητικά αυτό το δικαίωμα σε όλους, αλλά γρήγορα διάφοροι νόμοι και διατάξεις έκαναν αδύνατη την καθολική εξάσκησή του. Και στην κεντρική ευρώπη οι διαδικασίες ήταν λιγότερο ευγενικές. Οι γερμανοί ρεπουμπλικάνοι μετά την ήττα του 1848 δεν είχαν πολλές επιλογές πέρα από το να μεταναστεύσουν στις ΗΠΑ ή να συνεχίσουν σιωπηλά με τα πιστεύω τους, αν δεν είχαν προλάβει να καταλήξουν νεκροί ρεπουμπλικάνοι. Βλέπετε οι περισσότεροι άνακτες βλέποντας τι έπαθαν οι συγγενείς τους στη γαλλία, αποφάσισαν πως η επιβίωση τους ήταν υπεράνω αυτής των υπηκόων τους.
Οι εξελίξεις της εποχής δεν θα μπορούσαν όμως για πάντα να στερούν τα πολιτικά δικαιώματα από τους φτωχούς. Οι εθνικοί στρατοί πχ ήταν μετά το 1812 μια πικρή αναγκαιότητα για τις ελίτ και δεν είναι εντελώς τυχαίο πως το καθολικό δικαίωμα ψήφου εφαρμόστηκε χωρίς κανέναν περιορισμό μετά το τέλος του μεγάλου πολέμου το 1918, με ή χωρίς τους βασιλιάδες. Και το καθολικό δικαίωμα ψήφου γρήγορα έδωσε στις περισσότερες χώρες με μεγάλα φτωχά προλεταριοποιημένα στρώματα, σοσιαλιστικές κυβερνήσεις ή/και κυβερνήσεις που δεν μπορούσαν εύκολα πια να επιβιώσουν χωρίς να εξυπηρετούν (φαντασιακά ή μη) αυτές τις πλατιές μάζες των νέων ψηφοφόρων. Έτσι, βυθισμένες στις ιδιαιτερότητες και τις εσωτερικές αντιφάσεις των κοινωνιών τους, πολλές από αυτές τις κυβερνήσεις απογοήτευσαν τους πιο ριζοσπάστες που ήλπιζαν σε πιο ραγδαίες διαδικασίες προκειμένου να εξισορροπηθεί η αδικία που είχε συμβεί στην ευρώπη το 1848 και είχε βάλει στο γύψο την “πρόοδο” για περισσότερα από 50 χρόνια.
Οι άλλοι κόκκινοι
Ήταν ακριβώς την ίδια εποχή που οι πιο ριζοσπάστες ανάμεσα τους άρχισαν να έχουν ένα νέο παράδειγμα. Στην πιο οπισθοδρομική γωνιά της περιφέρειας της ευρώπης, κόντρα σε όλες τις προβλέψεις της εποχής, συνέβη μια επανάσταση που αποτέλεσε -όπως είδαμε εκ των υστέρων- αλλαγή παραδείγματος για όλο τον κόσμο. Μια μικρή και αδιάφορη στο εσωτερικό της Ρωσίας ομάδα επαναστατών κατάφερε να πάρει την εξουσία και να εκφράσει το νέο φαντασιακό μιας κοινωνίας που ήθελε να ξεφύγει από την εκτός τόπου και χρόνου οπισθοδρόμηση στην οποία την είχε βυθίσει το προηγούμενο καθεστώς. Αλλά αντί να το πραγματοποιήσει με τον τρόπο που το πραγματοποίησαν οι επαναστάτες τον προηγούμενο αιώνα στη γαλλία, αυτή η ομάδα διέθετε ένα ακόμα πιο γρήγορο πρόγραμμα μετασχηματισμού και ταυτόχρονα καμία οργανωμένη κοινωνική ομάδα που να μπορεί να της αντισταθεί. Νέοι καιροί, νέα ήθη. Μπολσεβίκοι ξε-μπολσεβίκοι, η ίδια η οπισθοδρόμηση της Ρωσίας σε σχέση με την υπόλοιπη ευρώπη “επέβαλε” στο νέο καθεστώς την αναγκαιότητα του γρήγορου μετασχηματισμού ως κάτι ακόμα πιο επιτακτικό. Κάτι που το είδαμε να συμβαίνει και στην Τουρκία την ίδια εποχή, παρότι δεν ακολούθησε τον ίδιο λενινιστικό δρόμο.
Σήμερα μάλλον καταλαβαίνουμε πως ήταν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της οπισθοδρομικής ρωσίας που έκαναν την οκτωβριανή επανάσταση τόσο μεγάλη επιτυχία. Και το γεγονός πως παρόμοια μοτίβα επαναλήφθηκαν σε όλο σχεδόν τον “οπισθοδρομικό” τρίτο κόσμο με μεγάλη επιτυχία κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα μας κάνει να υποψιαζόμαστε πως το οκτωβριανό μοντέλο αφορούσε λιγότερο τη δύση απ’ ό,τι ήλπιζαν ή φοβούνταν οι σύγχρονοί του στη δύση. Από τη μία οι πιο ριζοσπάστες σοσιαλιστές της δύσης άρχισαν να ελπίζουν στη λενινιστική παράκαμψη που θα έφερνε το σοσιαλισμό μέσα στο δικό τους προσδόκιμο ζωής. Από την άλλη οι φιλελεύθεροι είδαν το “φάντασμα” του κομουνισμού να ορθώνεται μπροστά τους. Ήταν σχεδόν η ίδια γενιά γάλλων αστών που ίδρωσε να πνίξει στο αίμα την παρισινή κομούνα, που έβλεπε την επανάληψή της σε μια τεράστια αχανή και σχετικά άγνωστη χώρα. Για τους βρετανούς η καταστροφή της ΕΣΣΔ ήταν μια υπαρξιακή αναγκαιότητα που κατάφεραν να τη μεταδώσουν και στα ξαδερφάκια τους στις ΗΠΑ μετά το δεύτερο πόλεμο. Τόσο μεγάλη αναγκαιότητα, που οι ναζί του χίτλερ φαίνονταν ως μια όχι ιδιαίτερα όμορφη, αλλά σίγουρα προτιμότερη μορφή αυτού του κοινωνικού μετασχηματισμού. Στην ουσία η παραδοσιακή ρωσοφοβία της δύσης ενισχύθηκε από το σοσιαλίζοντα μπολσεβικισμό και μαζί με την οικονομική κρίση του καπιταλισμού το 1930, έστησαν το σκηνικό του δεύτερου πολέμου. Αν δεν υπήρχαν οι σοβιετικοί, οι αγγλογάλοι δεν θα επέτρεπαν τόσο εύκολα τον επανεξοπλισμό των γερμανών.
Ένας παράλληλος όμως μετασχηματισμός συνέβαινε και στην αριστερά που λόγω της σοβιετικής επιρροής -υλικής και φαντασιακής- έλαβε περισσότερα ιδιαίτερα σοβιετικά χαρακτηριστικά. Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα του ισπανικού εμφυλίου και του πόσο μη “ευγενικά” αντιμετωπίστηκαν οι μη σοβιετικές εκδοχές της αριστεράς, παρόλο που ήταν πιθανότατα πιο βαθιά ριζωμένες στην ισπανική κοινωνία από τον μπολσεβικισμό. Έτσι εκεί έχουμε ήδη διαφορετικές πορείες.
Από τη μία οι ρεφορμιστές σοσιαλδημοκράτες που καθώς κυβερνούν πια, έχουν να αντιμετωπίσουν όλες τις κοινωνικές αντιφάσεις που τους κληρονόμησε αυτό το ιδιότυπο δημοκρατικό παράδειγμα της δύσης (που να θυμίσουμε ότι μέχρι το 1914 ήταν δημοκρατικό περισσότερο στα λόγια). Στη γαλλία του 1930, οι δικαστές, οι στρατηγοί και οι διπλωμάτες συνεχίζουν ακόμα να ανήκουν σε μεγάλη πλειοψηφία στο παλιό καθεστώς. Για την αγγλία δεν χρειάζεται να πούμε τίποτα παραπάνω. Στις ΗΠΑ ο μετριοπαθής (στο επίπεδο του κοινωνικού ριζοσπαστισμού) ρούσβελτ αναγκάζεται να κυβερνήσει μ’ ένα ιδιότυπο προεδρικό στυλ που παρακάμπτει τους υπόλοιπους φορείς της εξουσίας γιατί αυτοί εξυπηρετούν χωρίς καμία αιδώ τα στενά συμφέροντα των ελίτ. Και είναι το ειρωνικό πως στο αμερικάνικο σύστημα ο πρόεδρος αναγκάζεται να κυβερνήσει λιγότερο “δημοκρατικά” διότι τα γιοφύρια της δημοκρατίας τα είχαν πιάσει τόσο καλά οι ελίτ. (το ιδιότυπο προεδρικό στυλ υιοθέτησαν από τότε και όλοι οι επόμενοι πρόεδροι).
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο οι σοσιαλδημοκράτες άρχισαν να αποκτούν περισσότερα χαρακτηριστικά του παλιού καθεστώτος και ο μετασχηματισμός των γερμανών σοσιαλιστών που πρακτικά κυβερνούσαν από το 1919 είναι χαρακτηριστικός της απογοήτευσης που δημιούργησε σε μεγάλο τμήμα της βάσης που ήλπιζε σε γρήγορες και απτές αλλαγές.
Από την άλλη είναι οι πιο ριζοσπάστες σοσιαλιστές που ψάχνουν έναν άλλο δρόμο πιο καθαρό, μακριά από τη διαφθορά του παλιού συστήματος. Στην αρχή οι περισσότεροι πείσθηκαν από το σοβιετικό παράδειγμα, αλλά γρήγορα το σοβιετικό παράδειγμα άρχισε να δείχνει πως ήταν παιδί των συνθηκών που το γέννησαν και πως τα σοβιετικά χαρακτηριστικά δεν ήταν απαραίτητα επιθυμητά. Αλλά το μεγάλο πολιτικό και υλικό βάρος της ΕΣΣΔ δεν άφησε πολλά περιθώρια στην ευρωπαϊκή ριζοσπαστική αριστερά. Και η μεγάλη και ξεκάθαρη νίκη των σοβιετικών στο δεύτερο πόλεμο έβαλε τη σφραγίδα της στη μεταπολεμική αριστερά. Στα συντρίμμια του πολέμου δεν είχε ακόμα δημιουργηθεί η αφήγηση του στρατιώτη ράιαν και όλοι ήξεραν πως οι σοβιετικοί κέρδισαν τους γερμανούς σχεδόν μόνοι τους, την ίδια στιγμή που οι σύμμαχοι έκαναν επιτόπιο τροχαδάκι. Κι αυτό δεν ήταν αμελητέα κληρονομιά.
Έτσι στη μεταπολεμική δύση η αριστερά επηρεαζόταν ιδεολογικά από την ΕΣΣΔ που είχε μετασχηματιστεί αρκετά πια προκειμένου να εξυπηρετεί περισσότερο το σοβιετικό μοντέλο παρά τις κοινωνίες στον ίδιο το δυτικό κόσμο. Οι σοβιετικοί -λόγω των εμπειριών τους από την ιμπεριαλιστική δύση- ήθελαν περισσότερο έναν κόσμο ειρηνικό και φιλικό προς τους ίδιους και δευτερευόντως τους απασχολούσε ο ριζοσπαστικός κοινωνικός μετασχηματισμός. Κι αυτό φάνηκε ξεκάθαρα στις χώρες της ανατολικής ευρώπης. Οι σοβιετικοί προσπάθησαν περισσότερο να φτιάξουν έναν φιλικό ζωτικό χώρο γύρω τους παρά να φέρουν κάποιο σοσιαλιστικό παράδεισο τον οποίον δεν είχαν άλλωστε και εύκαιρο. Ο ψυχρός πόλεμος -μια ξεκάθαρη εφεύρεση των αμερικάνων- έκανε αυτή την αναγκαιότητα πολύ πραγματική.
Εδώ λοιπόν το μεγαλύτερο μέρος της αριστεράς στη δύση, υπό το βάρος της σοβιετικής επιρροής και της αντιπαλότητας των αμερικάνων σε κάθε σοσιαλίζουσα, δημιούργησε μια αφήγηση για τον κόσμο που ήταν περισσότερο φαντασιακή και αποτέλεσμα των σοβιετικών προτεραιοτήτων, παρά αντανάκλαση των κοινωνικών συνθηκών που επικρατούσαν στη δύση μεταπολεμικά. Οι σοβιετικοί καθώς είχαν ήδη συντηρητικοποιηθεί (με την έννοια της συντήρησης ενός συστήματος), προτιμούσαν μια παγωμένη ελεγχόμενη κοινωνική θεωρία που να αναφέρεται σε αδρά και ασαφή θεωρητικά σχήματα, παρά τις ανεξέλεγκτες κοινωνικές διαδικασίες που γεννούν οι κοινωνίες μέσα στο χρόνο. Με λίγα λόγια το σφαιρικό άλογο υπό κενό τους ήταν πολύ πιο βολική αφήγηση για τον κόσμο. Μόνο που αντί του σφαιρικού αλόγου υπήρχε ο σφαιρικός προλετάριος.
Η αντίφαση φυσικά δεν πέρασε απαρατήρητη από τη ρέμπελη ευρωπαϊκή διανόηση και οι αντιδράσεις σε αυτό ήταν πολλές. Το ότι κάθομαι εγώ σήμερα και λέω αυτές τις μπούρδες δεν είναι επειδή ξύπνησα μια μέρα και μου ήρθαν ως επιφοίτηση. Η δυτική ευρωπαϊκή αριστερή διανόηση ασφυκτιούσε μέσα στη σοβιετική ορθοδοξία και αντιμετωπίστηκε από εκείνη πολύ συχνά εχθρικά ως η πέμπτη φάλαγγα του ιμπεριαλισμού. Όμως σήμερα γνωρίζουμε λίγο πολύ πως στη μεταπολεμική ευρώπη έγιναν πράγματι κάποιοι κοινωνικοί μετασχηματισμοί. Πως ο ιδανικός προλετάριος των μέσων του 19ου αιώνα δεν έχει καμία σχέση ούτε με τις φαντασιώσεις ούτε με τις εμπειρίες του εργαζόμενου δυτικού ανθρώπου της χρυσής 30ετίας μετά το τέλος του δεύτερου παγκοσμίου. Κι όταν χτίστηκε το τείχος του βερολίνου, όλοι ξέρανε πια πως ακόμα και οι εργαζόμενοι στις χώρες του υπαρκτού είχαν χάσει την εμπιστοσύνη τους στο μοντέλο ζωής και ανάπτυξης που ακολουθούσαν. Διότι στο σοσιαλιστικό όραμα θα υπήρχαν μεν τείχη, μόνο που αυτά τα τείχη θα τα έχτιζαν οι καπιταλιστές για να αποτρέψουν τους δικούς τους προλετάριους από το να περάσουν προς το σοσιαλισμό.
Ξαφνικά η αριστερά έπρεπε να αντιμετωπίσει μια κοινωνική πραγματικότητα. Το κοινωνικό συμβόλαιο στη μεταπολεμική δύση, που ήταν λίγο πολύ μια μεταγραφή του κοινωνικού συμβολαίου του ρούσβελτ στις ΗΠΑ, ήταν πολύ πιο επιθυμητό και είχε μεγαλύτερη ισχύ και νομιμοποίηση από το αντίστοιχο κοινωνικό συμβόλαιο στις χώρες του υπαρκτού. Φυσικά οι δυτικοί δεν είχαν ανακαλύψει την εδέμ και τα νεολαιίστικα κινήματα της δεκαετίας του ’60 έδειξαν ξεκάθαρα την κενότητα της δυτικής εκδοχής του καταναλωτικού παραδείσου. Παρόλαυτά ο βαθμός πολιτικής και υλικής ελευθερίας στη δύση ήταν σημαντικά ανώτερος από το σοβιετικό περίγυρο. Και τα νεολαιίστικα κινήματα παρά την ελευθερία αυτή και την ιδεολογική τους δύναμη, δεν κατάφεραν τελικά να προτείνουν κάτι εναλλακτικό από αυτό το κενό μοντέλο. Στην ουσία -όπως ζήσαμε όλα εμείς τα παιδιά του ’80- η γενιά που κατούρησε στους τάφους του καταναλωτισμού, έφτασε να συμβιβαστεί με αυτούς και να τους υπηρετήσει. Η γενιά που είχε όλη την ορμή και ζωτικότητα να πιστεύει πως θα αλλάξει τον κόσμο το ’60 και το ’70, έχασε το μομέντουμ από τις μούμιες της νεοφιλελεύθερης συντήρησης. Δεν ξέρω ακριβώς γιατί συνέβη αυτό, αλλά ήταν πολύ λυπηρό και μέχρι το 1980 το παιχνίδι το είχαν σφυρίξει.
Αυτό που καταλαβαίνω είναι πως η κυρίαρχη αριστερή ανάλυση για τον κόσμο ήταν πια σε πλήρη αντιδιαστολή με αυτό που ο ίδιος κόσμος βίωνε ως απτές υλικές και φαντασιακές συνθήκες. Η υλική ευμάρεια αυξανόταν, οι εργαζόμενοι έπαιρναν ένα πολύ μεγαλύτερο μέρος της υπεραξίας της εργασίας τους σε σχέση με άλλες εποχές (είτε άμεσα ως μισθό είτε έμμεσα ως κοινωνικές παροχές), η κοινωνική κινητικότητα ήταν μεγαλύτερη από κάθε άλλη εποχή και στην πολύ ταξική ευρώπη αυτό ήταν σχετικά πρωτόγνωρο και μια αρκετά αμερικάνικη επιρροή. Άνθρωποι με ταπεινή καταγωγή αποκτούσαν ανώτερες τεχνικές γνώσεις, στις οποίες οι γονείς τους δεν θα ονειρεύονταν ότι θα είχαν πρόσβαση, και αποκτούσαν θέσεις εργασίας που 50 χρόνια πριν ήταν αποκλειστικό προνόμιο των κοινωνικά ανώτερων τάξεων. Κι αυτό ήταν πρωτόγνωρο διότι η αξιοκρατία δεν ήταν ένα πολύ ευρωπαϊκό φρούτο.
Η παγίδα
Φυσικά οι ταξικοί διαχωρισμοί συνέχιζαν να υπάρχουν παρά το γεγονός ότι αμβλύνονταν και φυσικά αυτό το κοινωνικό συμβόλαιο των πολιτών γινόταν χωρίς να αλλάξουν ιδιαίτερα οι σχέσεις της παραγωγής. Στην ουσία το κράτος μπήκε καπέλο στην παλιά καλή καπιταλιστική διαδικασία και εφαρμόζοντας ειδικούς νόμους όπως η άμεση προοδευτική φορολογία, οι μεγάλοι φόροι κληρονομιάς και η κεϋνσιανού τύπου νομισματική πολιτική (ο θάνατος των ραντιέρηδων δηλαδή), μπόρεσε να ξαναμοιράσει την οικονομική πίτα χωρίς να μοιράσει όμως και την πίτα των σχέσεων παραγωγής. Κι αυτό έδωσε μια νέα αισιοδοξία και σιγουριά στους πρώην προλετάριους και νυν μεσαία τάξη. Εν μέρει η σιγουριά αυτή ήταν η κινητήριος δύναμη της καταστροφής τους. Διότι δεν αποφάσισαν ποτέ να αναλάβουν την παραγωγή. Ακόμα κι όταν αγόραζαν μετοχές, άφηναν το μάνατζμεντ στους ίδιους παλιούς ειδικούς. Κι όπως μπορεί να σας περιγράψει πολύ καλά όλη η σοβιετική νομενκλατούρα, το μάνατζμεντ της παραγωγής είναι πολύ πιο σημαντικό από την αόριστη ιδιοκτησία της. Όπως ξέρουμε και από τη στρατιωτική ιεραρχία (την οποία οι εταιρίες εν πολλοίς αντέγραψαν), ο στρατός μπορεί να ανήκει στο έθνος ή στο βασιλιά, αλλά είναι οι συνταγματάρχες που κάνουν τα πραξικοπήματα.
Όπως φάνηκε αργότερα, μόλις το κράτος τραβήχτηκε από τις παραπάνω πολιτικές με την επικράτηση των μονεταριστών και των νεο-φιλελεύθερων και μόλις οι ίδιοι ψηφοφόροι που είχαν ευεργετηθεί από τις πολιτικές αυτές στράφηκαν εναντίων τους, η κατάσταση άλλαξε σχετικά γρήγορα διότι το ίδιο γρήγορα άλλαξε και ο βασικός παράγοντας που τη γεννούσε και τη συντηρούσε (δηλαδή οι κρατικές πολιτικές).
Το κενό της αριστεράς
Όλοι αυτοί οι μετασχηματισμοί και το κοινωνικό πινγκ πονγκ των τελευταίων 60 ετών έγινε λίγο πολύ με τη ριζοσπαστική αριστερά σε μια γραμμή άμυνας. Ενώ διέθετε μεγάλη επιρροή στο φαντασιακό της νεολαίας, αδυνατούσε να εξηγήσει τον κόσμο που αυτή η νεολαία βίωνε. Η ανάδυση της ποπ κουλτούρας αντιμετωπίστηκε με γνήσιο αρτηριοσκληρωτικό σκεπτικισμό. Οι απόφοιτοι των πολυτεχνικών σχολών και των σχολών διοίκησης δεν ήταν σε καμία περίπτωση προλετάριοι και η σοβιετικά επηρεασμένη ριζοσπαστική αριστερά δεν τους έδωσε ποτέ τα ιδεολογικά εργαλεία για να αντιμετωπίσουν το νέο κόσμο και τα νέα τους καθήκοντα στην παραγωγή και την κοινωνία. Οι ακυβέρνητες πολιτείες του τσίρκα ήταν ύποπτες κι όχι ένα αριστούργημα που περιέγραφε όσα δεν περιέγραφαν 8 τόμοι σοβιετικής κοινωνιολογίας. Κι έτσι στην ουσία ζούσαν σε ένα διχασμό. Από τη μία βολονταριστικά ένιωθαν προλετάριοι, αλληλέγγυοι των αγράμματων κινέζων αγροτών και έτοιμοι να επαναστατήσουν, αλλά αυτή η αφήγηση δεν τους βοηθούσε σε τίποτα στις συνθήκες που καλούνταν να ζήσουν οι ίδιοι στη δύση. Το κόκκινο βιβλιαράκι του μάο δεν ήταν ποτέ καλός οδηγός για την εξήγηση του δυτικού κόσμου. Ο βολονταρισμός του μάη του ’68 από μόνος του δεν ήταν ικανός να πείσει τους εργαζόμενους να πηδήξουν σ’ ένα νέο μοντέλο που δεν υπήρχε, εγκαταλείποντας ένα άλλο που ένιωθαν πως τους εξυπηρετούσε πολύ καλά.
Κι όταν αμέσως μετά ξεκίνησε η αποβιομηχάνιση του 70-80, η προλεταριακή φαντασίωση έχασε ένα ακόμα βασικό πυλώνα της. Η εργασία έπαψε να είναι τόσο σημαντική όσο την προηγούμενη 30ετία. Αν ο κόσμος δεν χρειαζόταν τόσο χάλυβα, δεν χρειαζόταν και τόσους εργαζόμενους χάλυβα. Κι έτσι στην ουσία οι εργαζόμενοι στη δύση έχαναν ένα ακόμα διαπραγματευτικό χαρτί του προλετάριου. Η παραγωγή δεν τους είχε τόσο μεγάλη ανάγκη. Εκεί η αριστερά έκανε ένα άλλο μεγάλο στρατηγικό λάθος. Επέμενε να ζητάει από το κράτος πλήρη εργασία για όλους, αντί να ζητά μείωση των ωρών εργασίας ακόμα και με μείωση μισθών (και τιμών φυσικά). Και τα συνδικάτα σίγουρα δεν ήταν πολύ φιλικά σε τέτοιες νεωτεριστικές ιδέες. Η αποβιομηχάνιση και η αυτοματοποίηση της παραγωγής, δεν ήταν ένα καπιταλιστικό τέχνασμα προκειμένου να στερήσει από τους εργάτες το βασικό τους διαπραγματευτικό χαρτί. Ήταν μια πραγματικότητα που καμία χώρα δεν κατάφερε να αποφύγει εντελώς, ακόμα κι αν έκανε φιλότιμες προσπάθειες (όπως η γαλλία και η γερμανία). Το ότι το χρησιμοποίησαν μετά οι φιλελεύθεροι για να πετύχουν τους σκοπούς τους είναι ένα πόρισμα, όχι η αιτία που συνέβη.
Οι “προβληματικές” που το κράτος της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ ανέλαβε την περίοδο 70-80 δεν απέτυχαν μόνο λόγω της κρατικής κακοδιαχείρισης. Άλλωστε ´όταν έγιναν “προβληματικές” άνηκαν σε ιδιωτικά χέρια και ο κύριος μάνος σίγουρα έχει να μας αφηγηθεί μερικές καλές ιστορίες επί αυτού.
Μετά το 90 δε, η κατάσταση έγινε ακόμα πιο ακραία. Με τη μεταφορά της παραγωγής στον τρίτο κόσμο, οι εργαζόμενοι στη δύση μετατράπηκαν πρακτικά μόνο σε καταναλωτές, ενώ οι ίδιοι παρήγαγαν διάφορες ήμι-άχρηστες υπηρεσίες που όλοι ξέραμε ότι δεν ήταν απαραίτητα κρίσιμες για την λειτουργία του μαγαζιού. Αν οι εργαζόμενοι στον τύπο κατέβαιναν σε απεργία διαρκείας, οι επιπτώσεις αυτής της απεργίας θα ήταν πολύ μικρότερες και επιτακτικές απ’ ότι αν συνέβαινε το ίδιο με τους εργαζόμενους του κλάδου των τροφίμων πχ. Κι έτσι το αίτημα του 35ώρου ήρθε πολύ αργά και ήταν πολύ λίγο για να ανατρέψει την κατάσταση. Ήδη η αφήγηση του κινέζου εργάτη που δούλευε 60ώρες 6μέρες την εβδομάδα είχε γίνει κυρίαρχη.
Και εκεί η φιλελεύθερη αφήγηση πρόσφερε μια πολύ πιο πειστική και χρήσιμη εξήγηση του κόσμου που ζούσαν οι δυτικοί από το βιβλιαράκι του μάο και την αυτοδιάθεση των παλεστινίων. Άλλωστε για να είμαστε ειλικρινείς, οι δυτικοί όλα αυτά τα έβλεπαν από μια κάποια ρομαντική απόσταση.
Δυστυχώς το κενό υπάρχει ακόμα και σήμερα. Τέσσερα χρόνια μέσα σε μια καπιταλιστική κρίση που οι περισσότερες γενιές ούτε να ονειρευτούν δεν θα μπορούσαν (με την καλή και την κακή έννοια) η αριστερά από τη μία είχε τα μακροσκοπικά εργαλεία που μπόρεσαν να την αφηγηθούν και να προβλέψουν την εξέλιξή της. Αλλά από την άλλη -σ’ ένα μεγάλο κομμάτι της- συνεχίζει να προσπαθεί να χωρέσει το σημερινό κόσμο στα ίδια ιδεολογικά σχήματα που απέτυχαν να τον εξηγήσουν πριν από 40 χρόνια. Προσπαθούν να τους χωρέσουν στο ίδιο στενό και ιστορικά άκαιρο κουτάκι του προλετάριου, κάνοντας διάφορες εκπτώσεις στο τι είναι ένας προλετάριος, λίγο πολύ σαν τους φιλελεύθερους που κάνουν διάφορες εκπτώσεις για να αποδείξουν ότι υπάρχει ελεύθερη αγορά.
Δεν είναι κακό να κάνεις εκπτώσεις και αλλαγές προκειμένου να χωρέσεις στο σήμερα μια παλιά περιγραφή. Αλλά όταν αλλάζεις τα εισερχόμενα του τι είναι ο νέος προλετάριος, δεν μπορείς να μένεις σταθερός στα εξερχόμενα πορίσματα αυτής της περιγραφής. Ο σημερινός δυτικός “προλετάριος” της αριστεράς δεν είναι ένας άνθρωπος που δεν έχει τίποτα να χάσει πέρα από τις αλυσίδες του και ταυτόχρονα δεν είναι τόσο απαραίτητος για την παραγωγή όσο παλιότερα (όπως μας δείχνει η μόνιμη και χρόνια ανεργία). Άρα παύει να αποτελεί και το τέλειο επαναστατικό υποκείμενο με τους όρους του 19ου αιώνα. Κι έτσι δημιουργούν ένα “παράδοξο” στην αφήγηση. Αφού είναι όλοι προλετάριοι και αφού οι προλετάριοι είναι τα τέλεια επαναστατικά υποκείμενα, γιατί δεν έχουν ξεσηκωθεί όλοι μαζί να βουτήξουν στην επαναστατική παραζάλη? Γιατί δεν ψηφίζουν ως προλετάριοι και γιατί δεν χορεύουμε όλοι σάμπα όπως στον ισημερινό και στη βενεζουέλα? Γιατί ακόμα υποστηρίζουν αυτό το ηλίθιο κατασκεύασμα των τραπεζιτών του ευρώ?
Αυτό το παράδοξο συχνά τους οδηγεί σ’ έναν ιδιότυπο ελιτισμό που είναι εν μέρει κατάλοιπο της λενινιστικής/σοβιετικής επιρροής. Δεν είναι λάθος η αφήγηση, είναι οι μάζες που δεν ξέρουν, που τις έχουν αποπροσανατολίσει, που δεν δρουν σύμφωνα με τα “πραγματικά” τους συμφέροντα και που χρειάζονται κάποιον να τις καθοδηγήσει. Κι αυτός ο ελιτισμός εύκολα οδηγεί στα ίδια στραουσιανά αντι-διαφωτιστικά (στην ουσία γνωστικά) μονοπάτια που οδηγήθηκαν και οι νεο-συντηρητικοί. Ο λαός δεν χρειάζεται να ξέρει όλες τις λεπτομέρειες της “αλήθειας”, φτάνει να μας εμπιστευθεί. Κι είναι μεγάλο κρίμα για ένα ιδεολογικό ρεύμα που στον πυρήνα του αποτελεί τον πιο περήφανο υπερασπιστή της απελευθέρωσης του ανθρώπου.
Προσωπικά δεν αποκλείω την ανθρώπινη ηλιθιότητα ως κοινωνική μεταβλητή, αλλά αδυνατώ (σχεδόν αξιωματικά) να αναγνωρίσω κάποιον άλλο από τον ίδιο τον λαό ως μοναδικό νομιμοποιητικό παράγοντα των κοινωνικών εξελίξεων. Δεν εμπιστεύομαι καμία επαναστατική ελίτ που θα μιλήσει στο όνομά του και δεν μπορώ να θεωρήσω τον εαυτό μου ανώτερο ον που βρίσκεται έξω από την ίδια την κοινωνία στην οποία ζω. Αν εγώ βλέπω τα κενά της φιλελεύθερης αφήγησης, τότε θεωρώ πως λιγότερο ή περισσότερο τα βλέπουν και οι υπόλοιποι. Αν επιλέγουν να τα αγνοούν ή να τα πετάνε στη γωνία, θεωρώ πως συμβαίνει για κάποιο ικανό λόγο τον οποίο ψάχνω κι όχι ως αποτέλεσμα μιας κάποιας γενετικής ανωμαλίας που επιτρέπει σε εμένα να τα βλέπω, και στους υπόλοιπους όχι.
Το είδωλο του καθρέφτη μέσα στον καθρέφτη
Για ποιο λόγο όμως δεν είναι αυτή η σωστή αφήγηση? Μήπως κι εγώ δεν είμαι παρά το παραστρατημένο ιδεολογικό αποτέλεσμα αυτού του συστήματος, που επιμένω να βλέπω τον εαυτό μου ως κάτι πολύ διαφορετικό από τον προλετάριο των μέσων του 19ου αιώνα?
Ο λόγος που δεν μου κολλάει αυτή η περιγραφή είναι σίγουρα υποκειμενικός. Είμαι ένας άνθρωπος με τα κολλήματα και τις φαντασιώσεις του όπως όλοι οι άλλοι άνθρωποι. Δεν μπορώ να δω τον εαυτό μου καθαρά μέσα στη σημερινή εποχή γιατί αποτελώ προϊόν της. Έτσι δεν μου έχω ιδιαίτερη εμπιστοσύνη. Όμως δεν έχω ιδιαίτερη εμπιστοσύνη και στους άλλους διότι κι αυτοί έχουν τους ίδιους περιορισμούς. Αυτό που προσπαθώ να κάνω λοιπόν είναι να κοιτάξω δύο τύπους ανθρώπων έξω από εμένα που η προλεταριακή αφήγηση θεωρεί ίδιους. Αν η ομοιότητα επιβεβαιωθεί, η προλεταριακή αφήγηση έχει μερικούς πόντους. Όμως δεν τη βλέπω. Και η πρώτη φορά που το είδα καθαρά αυτό ήταν στο πόσο κοντινές θεωρούσαν στην αριστερά τις αφηγήσεις της βενεζουέλας με της ελλάδας.
Ο βενεζουελιάνικος δρόμος προς κάποιον δημοκρατικό ιστορικό σοσιαλισμό είναι από εκείνα τα παραδείγματα που τα κυρίαρχα μέσα στη δύση απεχθάνονται. Ο τσάβεζ, ένα χαρακτηριστικό και ιστορικά σύνηθες προϊόν επαναστάτη της λατινικής αμερικής, έφτασε να αντιπροσωπεύει για τα “σεβαστά” μέσα τύπου BBC την απόλυτη απειλή στο μοντέλο TINA (there is no alternative). Και του συμπεριφέρθηκαν αναλόγως, ανεξάρτητα από μερικές αδιάφορες λεπτομέρειες, όπως το γεγονός ότι εκλέγεται δημοκρατικά με διάφορες ταπεινές πλειοψηφίες του 65%.
Κι όταν δεν τα κατάφερναν με πολιτικά μέσα (ή κανένα τυχαίο πραξικόπημα), το έριχναν στη θρησκεία των οικονομικών. Έσκιζαν τα ρούχα τους που δίνει φθηνό πετρέλαιο στην κούβα με αντάλλαγμα κουβανούς γιατρούς κι αυτό το βάφτιζαν οικονομικό παραλογισμό. Ξεχνούσαν βέβαια να μας πουν με πόσο οικονομικά παράλογο (για τους βενεζουελιάνους) τρόπο δρούσαν οι ξένες εταιρίες πετρελαίου στη βενεζουέλα ή ότι το βενεζουελιάνικο δημόσιο είχε επενδύσει πολλά δις σ’ ένα δίκτυο διανομής πετρελαίου στις ΗΠΑ, τη στιγμή που η βενεζουέλα είχε ανάγκη από πολύ πιο φθηνές και σημαντικές για την υποδομή της επενδύσεις.
Όμως όσο κι αν χαιρόμουν που μια ακόμα δυτική αποικία βρίσκει το δρόμο της προς την οικονομική και πολιτική ανεξαρτησία και την ευημερία των πάμφτωχων πολιτών της, δεν μπορούσα να μην παρατηρήσω και τον βολονταριστικό παραλογισμό της αριστεράς. Οι πάμφτωχοι, αγράμματοι και χωρίς στον ήλιο μοίρα σε μαζικό βαθμό βενεζουελιάνοι έφτασαν να συγκρίνονται με τους δυτικούς “προλετάριους” και να αναρωτιόμαστε γιατί δεν κάνουμε το ίδιο και στη δύση. Οι επαναστατημένοι τσιάπας ήταν παράδειγμα για το δυτικό πρεκαριάτο (τα κοινωνικά στρώματα που βρίσκονται σ’ ένα λίμπο φθοράς και αφθαρσίας, οι επισφαλείς). Ήταν οι τόσο χαοτικές υλικές και φαντασιακές διαφορές αυτών των ομάδων μεταξύ τους που με έκαναν να αποφασίσω πως κάτι λάθος έχει η αφήγηση.
Επιγραμματικά, συμπερασματικά
Είπα να κλείσω αυτή τη μεγάλη παράκαμψη χρησιμοποιώντας δύο από τις λέξεις που έδιναν τα φροντιστήρια σε λίστα στους πρωτοδεσμήτες ως ξεκίνημα για τις νέες παραγράφους στην έκθεση των πανελληνίων.
Οι δυτικές κοινωνίες βίωσαν ένα κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό μετασχηματισμό μετά το τέλος του πολέμου που άλλαξε τρομακτικά τα παλιά σχήματα που η μαρξιστική αριστερά χρησιμοποιούσε για να τις εξηγήσει. Στο μεγαλύτερο μέρος της δύσης ο ραντιέρης πέθαινε μαζί με τον προλετάριο. Αυτό ένα μεγάλο κομμάτι της αριστεράς δεν κατάφερε να το εξηγήσει και να προσφέρει τα κατάλληλα ερμηνευτικά εργαλεία σε αυτούς που την εμπιστεύονταν. Ίσα ίσα διατήρησε μια ρομαντική ή αρτηριοσκληρωτική άποψη για τις κοινωνικές και οικονομικές σχέσεις και αντιμετώπισε εχθρικά όσους προσπάθησαν να φτιάξουν καινούργια σχήματα. Σε αυτό είχε και δίκιο και άδικο. Είχε δίκιο στο κομμάτι εκείνο ότι οι σχέσεις παραγωγής δεν είχαν αλλάξει τόσο πολύ. Είχε άδικο στο ότι η υλική ευημερία ήταν αδιάφορη. Δεν ήταν. Κι όσο οι παλιοί προλετάριοι είχαν τις κατάλληλες κοινωνικές συμμαχίες με το κράτος και κρατούσαν τις παλιές ελίτ σε απόσταση, το κεϋνσιανό μεταπολεμικό μοντέλο μοίραζε την υπεραξία σε βαθμό πολύ μεγαλύτερο από οποιοδήποτε άλλο μοντέλο της εποχής. Κάτι που αντιλήφθηκαν πολύ καλά και οι κάτοικοι του υπαρκτού με αποτέλεσμα να βλέπουμε πολύ συχνά σοβιετικά τανκ στους δρόμους της ανατολικής ευρώπης.
Η υλική ευημερία άλλαξε τους παλιούς προλετάριους και νυν μεσαία στρώματα και τους έδωσε μια σιγουριά για τους εαυτούς τους. Για διάφορους λόγους μετά το ’70 συμμάχησαν με κάτι αριστοκρατικές μούμιες που άλλαξαν τον τρόπο που λειτουργεί το κράτος. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να ανατραπούν σιγά σιγά όλες εκείνες οι κρατικές πολιτικές που συντηρούσαν τα μεσαία στρώματα. Και παρότι είχαν στα χέρια τους πρακτικά η δυνητικά την ιδιοκτησία και το μάνατζμεντ πολλών μέσων παραγωγής, τα χρησιμοποίησαν με τρόπο που μάλλον συντηρούσε και επιβεβαίωνε τον παλιό τρόπο. Εδώ είναι που η αριστερά βοήθησε αυτή την τάση κάνοντας την αφήγησή της για τον κόσμο αδιάφορη. Επέμεν να βλέπει τις σχέσεις ως συνέχεια του παλιού τρόπου παραγωγής και χωρίς να μπορεί να φανταστεί έναν καινούργιο που να μην είναι η αποτυχημένη στα μάτια όλων μέχρι το ’70 δικτατορία του προλεταριάτου.
Σημασία έχει για το σήμερα πως η δημιουργία των παλιών συμμαχιών που έφτιαξαν τα μεσαία στρώματα περνάει σίγουρα μέσα από την κατάληψη της εξουσίας και την εφαρμογή των γνωστών πολιτικών που θα επιτρέψουν ξανά τη δημιουργία τους. Όμως (και εδώ κολλάει το αφιέρωμά μου στην τεχνική) η κατάληψη της κρατικής εξουσίας δεν είναι αρκετή. Το κράτος έχει απόλυτη εξουσία γιατί έχει το μονοπώλιο της βίας, αν όμως θέλουμε να μην ξαναζήσουμε τη μέρα της μαρμότας θα πρέπει μαζί με τις κρατικές πολιτικές που θα επιβάλουν την επιστροφή της ραντιέρικης μούμιας στη σαρκοφάγο της, να αποστερήσουμε και τη δυνατότητα αυτής της μούμιας να ξαναβγεί στην επιφάνεια, διότι τα παιδιά μας -όπως και τα παιδιά της μεταπολεμικής γενιάς- θα πιστέψουν κάποια στιγμή πως είναι πολύ γαμάτα και θα “ξεχάσουν” τον τρόπο με τον οποίο έγιναν γαμάτα.
Επιπλέον η κατάληψη της εξουσίας και ο μετασχηματισμός των μέσων και των σχέσεων παραγωγής δεν χρειάζεται να γίνει με κάποια σειρά. Και τα δύο πρέπει να γίνονται ταυτόχρονα και το ένα θα βοηθάει το άλλο.
Δευτέρα 12 Δεκεμβρίου 2011
Αλλαγές που περνούν απαρατήρητες : Το GCC μεγαλώνει;
Την ώρα που η Ευρώπη προσπαθει να κατανοήσει και να προγραμματίσει την εξέλιξη της, μέσω μιας σπασμωδικής κρίσης, οι γεωπολιτικές ισορροπίες αλλάζουν.
Η ανώριμη συνεργασία των χωρών του Περσικού Κόλπου GCC (Gulf Collaboration Counsil),που περιλαμβάνει όλες τις χώρες της Αραβικής Χερσονήσου πλην της Υεμένης, εξελισσεται σιγά σιγά προς μια "βαθύτερη" ενωση της περιοχής.
Πέρασε απαρατήρητο αλλά η Ιορδανία και το Μαρόκο ζήτησαν να προσχωρήσουν ενώ έσπευσε και η Αίγυπτος αμέσως μετά τις εκλογές της. Οι αιτήσεις απορρίφθηκαν προς το παρόν, αλλά φαίνεται οτι κάτι γίνεται
Τα καυτά νέα εδώ:
Morocco and Jordan ask to join GCC
May 11, 2011
RIYADH // Leaders of Gulf monarchies were meeting in Riyadh yesterday to discuss their tense relations with Iran, as Tehran announced it was sending an aid flotilla to Bahrain.
At the same time the GCC is considering requests by Morocco and Jordan to join itspolitical bloc, the group's secretary general said yesterday, in a move seen aimed at countering regional unrest.
GCC foreign ministers will hold talks with the foreign ministers of both non-Gulf countries to "complete required procedures", but it was unclear what kind of membership they were considering, Abdullatif al-Zayani told reporters after a GCC summit in Riyadh.
The Iranian flotilla will depart the southern port city of Bushehr on May 16, Mehdi Eghrarian, the head of the Islamic Revolution Supporters Society, said in Tehran yesterday.
The effort is part of Iran's condemnation of "crimes" against the Bahraini people by their government and that of neighbouring Saudi Arabia, the Fars news agency reported.
Relations between Iran and the Gulf Cooperation Council have deteriorated sharply, with the latter accusing Tehran of seeking to destabilise Arab governments in favour of popular unrest that has erupted in many Arab countries.
The GCC summit in the Saudi capital discussed "relations with Iran" and the Iranian foreign minister Ali Akbar Salehi's recent tour of the region, a GCC official said, asking not to be named.
The GCC also "will discuss developments in Yemen and the GCC mediation, the situation in Libya and other Arab countries".
Iran has condemned Saudi Arabia's mid-March military intervention in Bahrain which was aimed at helping crack down on a Shiite-led uprising there.
Iran has said it gives "moral support" to Bahrainis but is not involved in the protests. Bahrain and Kuwait have expelled Iranian diplomats, accusing them of espionage.
The Saudi daily Al-Watan wrote in an editorial yesterday that GCC leaders must discuss "Iran's attempts to interfere in their internal affairs".The GCC summit is also expected to discuss its decision in March to create a development fund of US$20 billion (Dh73.4bn) to help Bahrain and Oman, both experiencing political unrest.
The GCC has trod softly over the unrest in Syria, but a delegation from the grouping recently travelled to meet with President Bashar al Assad.
Abdul Aziz al Sager, the director of the Gulf Research Centre, based in Dubai, said: "The GCC countries have not mediated, but may have offered advice to President Assad, stressing that security solution is not the only solution and that reforms are necessary."
Analysts said the unexpected announcement of the request by Morocco and Jordan to join the GCC may be a sign that Gulf leaders are seeking to cement ties with other monarchies against a wave of popular protests that have swept the Arab world.
"The GCC is increasing its more muscular role in foreign policy ... they are leading the counter revolution and it makes more sense for them to join with other Arab autocracies," said Shadi Hamid, director of the Brookings Doha Centre.
"Arab autocracies are trying to diversify aid sources away from the United States and other players that might be more concerned with their rights and democracy record," he said.
Hamid suggested they might be considering a two-tiered membership system. He and other observers suggested the partnership with the oil exporting region might be an economic boon to the two non-Gulf monarchies which have faced unrest in past few months.
Πηγή The National Εδώ
Παρασκευή 9 Δεκεμβρίου 2011
Το Ελληνάκι: Μου είναι αδιανόητο το σκοτάδι
Πηγή : Το Ελληνάκι
Μου είναι αδιανόητο το σκοτάδι
Εκεί γύρω στα δεκαοχτώ έκανα ότι κάνει κάθε δεκαοχτάχρονος που σέβεται τον εαυτό του. Αμφισβήτησα την οικογένειά μου, το σύστημα και την χώρα. Έστρωσα κώλο, διάβασα και έφυγα έξω για να σπουδάσω αυτό που με συνάρπαζε. Από το τρίτο έτος έπιασα δουλειά, και στο τέταρτο κόπηκε δια παντός η χρηματοδότηση από γονείς. Η αμφισβήτηση πέτυχε, η ανεξαρτησία εμπεδώθηκε και κάθε βήμα μου γινόταν μόνο υπό το βάρος της δικής μου ευθύνης. Ακόμα και όντας φαντάρος, αποφάσισα να μην μείνω λεπτό παραπάνω κάτω από την ίδια στέγη των γονιών μου και προτίμησα να νοικιάσω μία γκαρσονιέρα ίσα ίσα για να κοιμάμαι όταν είχα έξοδο.
Υπό το ίδιο βάρος παράτησα και την πρώτη μου, πολλά υποσχόμενη, δουλειά για να πάω να διευρύνω λίγο τις εμπειρίες μου. Έριξα λίγα ρούχα στο backpack και έφυγα για ένα αξέχαστο road trip σε 24 πολιτείες των ΗΠΑ, διάρκειας δύο μηνών. Επέστρεψα άφραγκος και βρήκα την πρώτη τυχαία δουλειά. Έκτοτε, έχω αλλάξει δυο-τρεις δουλειές και πλέον τελώ υπό καθεστώς εργασίας εκ περιτροπής… σχεδόν άνεργος. Έχουν περάσει 11 χρόνια από την αποφοίτησή μου και τελικά ποτέ δεν άσκησα το επάγγελμα που σπούδασα.
Ανά καιρούς σκέφτομαι τις κινήσεις μου και πώς θα ήταν τα πράγματα αν είχα κάνει διαφορετικές επιλογές. Καλύτερα; Χειρότερα; Δεν μπορώ να γνωρίζω. Ενδεχομένως να είχα διαπρέψει αν δεν είχα επιστρέψει Ελλάδα, ή αν έκανα καριέρα πάνω σε αυτό που σπούδασα. Ενδεχομένως να είχα βγάλει και κάποια λεφτά παραπάνω αν δεν ξόδευα κάθε αποταμίευση για μεγάλα ταξίδια αραιά πυκνά. Πάντως το δίμηνο road trip και το backpacking δεν θα τα άλλαζα και ας θυσίασα τις όποιες θετικές επαγγελματικές προοπτικές. Και όσο πιο πολύ το σκέφτομαι, πάλι λίγα πράγματα θα άλλαζα. Γιατί κάθε φορά είχα πλήρη αίσθηση του βάρους της ευθύνης που σήκωνα. Εάν όλες αυτές οι διαδρομές που ακολούθησα σε πολλά μικρά σταυροδρόμια με έφεραν εδώ που είμαι, τότε εγώ είμαι υπόλογος για αυτό. Και αν οι συνθήκες ήταν ή παραμένουν αντίξοες σε κάποια από αυτά, στο χέρι μου είναι να ξεκολλήσω και να ακολουθήσω άλλες διαδρομές.
Γιατί σε πρήζω με τα δικά μου, ευθύνες, βάρη και κέρατα; Γιατί θέλω να καταλάβεις, ότι εγώ προσωπικά αδυνατώ να κατανοήσω τον μέσω όρο της νεοελληνικής νοοτροπίας που ψάχνει ευθύνες πέρα από τον εαυτό της. Και δεν αναφέρομαι στα οικονομικά θέματα ή την εθνική σχιζοφρένεια περί αναγκαιότητας ή μη των μηχανισμών στήριξης. Δεν αναφέρομαι καν στο κλισέ «μαζί τα φάγαμε». Στα δικά μου μάτια, είναι αδιανόητος ο άνεργος που μουντζώνει τη Βουλή, ασχέτως αν μου είναι απόλυτα κατανοητός ο συνταξιούχος που κάνει το ίδιο. Παρομοίως, αδιανόητος μου είναι αυτός που κάθε μέρα αγοράζει εφημερίδες, παρακολουθεί ειδήσεις και έντρομος προσπαθεί να αποκωδικοποιήσει τις κινήσεις της κάθε κυβέρνησης, λες και ολόκληρη η ζωή του εξαρτάται από αυτήν. Μου είναι αδιανόητος ο πιτσιρικάς που σιγοτραγουδάει το «Γυρίζω τις πλάτες μου στο μέλλον» με την μελαγχολική ικανοποίηση της απραξίας του. Εν τέλει, μου είναι αδιανόητος ο άνθρωπος που ελλείψει αυτοκριτικής, δεν προσπαθεί να βελτιώσει την κοινωνία μέσω του ίδιου του εαυτού του και επαναπαύεται στην ευκολία που παρέχει η γενική και αόριστη ευθυνολογία. Αυτός δηλαδή που ως ανήλικος έμαθε να τα φορτώνει στους γονείς του και ως ενήλικας συνεχίζει το ίδιο τροπάριο με άλλους αποδέκτες.
Θα μπορούσα να ζητήσω πολλές εξηγήσεις από τον πολιτικό κόσμο, αλλά έτσι θα παρέκαμπτα τα ενδιάμεσα στάδια. Σκέψου αν δεν είχαμε απώλεια μνήμης, πόσοι από τους σημερινούς βουλευτές θα κάθονταν ακόμα σε έδρανα. Σκέψου τα κόμματα με τι αξιοκρατικά κριτήρια θα στελεχώνονταν από υποψήφιους, αν γνώριζαν ότι κρίνονται από μία υπεύθυνη κοινωνία και όχι από «κουμπάρους» και «χρυσόψαρα». Για να δημιουργηθεί όμως η υπεύθυνη κοινωνία, θα πρέπει να δημιουργηθούν υπεύθυνα άτομα, και μιλώντας για υπεύθυνα άτομα αναφέρομαι σε ανθρώπους και όχι φασόν σκευάσματα που τελειώνουν ένα σχολείο ή ένα πανεπιστήμιο και αναζητούν νέους «γονείς».
Και πάλι, κάπου εδώ στο τέλος του γνωστού μεταπολιτευτικού μοντέλου, η ελληνική κοινωνία συνεχίζει ακάθεκτη με τα ίδια μυαλά και ετοιμάζεται να αναδείξει τα ίδια πολιτικά πρόσωπα που θα βρίζει σε δυο-τρία χρόνια. Ευτυχώς όμως για την πραγματικότητα, τα πράγματα δεν εξελίσσονται γραμμικά και ενδεχομένως αρκετοί να έχουν ξεκινήσει ήδη να βελτιώνουν τον εαυτό τους και να δείχνουν την αλληλεγγύη τους σε όσους την έχουν ανάγκη, μακριά από «γονείς». Εάν ποτέ διαφανεί φως στο τούνελ, από αυτούς τους τελευταίους θα συμβεί αυτό, διότι οι άλλοι εξ’ ορισμού δεν μπορούν να ξεκολλήσουν από το σκοτάδι.
Μου είναι αδιανόητο το σκοτάδι
Εκεί γύρω στα δεκαοχτώ έκανα ότι κάνει κάθε δεκαοχτάχρονος που σέβεται τον εαυτό του. Αμφισβήτησα την οικογένειά μου, το σύστημα και την χώρα. Έστρωσα κώλο, διάβασα και έφυγα έξω για να σπουδάσω αυτό που με συνάρπαζε. Από το τρίτο έτος έπιασα δουλειά, και στο τέταρτο κόπηκε δια παντός η χρηματοδότηση από γονείς. Η αμφισβήτηση πέτυχε, η ανεξαρτησία εμπεδώθηκε και κάθε βήμα μου γινόταν μόνο υπό το βάρος της δικής μου ευθύνης. Ακόμα και όντας φαντάρος, αποφάσισα να μην μείνω λεπτό παραπάνω κάτω από την ίδια στέγη των γονιών μου και προτίμησα να νοικιάσω μία γκαρσονιέρα ίσα ίσα για να κοιμάμαι όταν είχα έξοδο.
Υπό το ίδιο βάρος παράτησα και την πρώτη μου, πολλά υποσχόμενη, δουλειά για να πάω να διευρύνω λίγο τις εμπειρίες μου. Έριξα λίγα ρούχα στο backpack και έφυγα για ένα αξέχαστο road trip σε 24 πολιτείες των ΗΠΑ, διάρκειας δύο μηνών. Επέστρεψα άφραγκος και βρήκα την πρώτη τυχαία δουλειά. Έκτοτε, έχω αλλάξει δυο-τρεις δουλειές και πλέον τελώ υπό καθεστώς εργασίας εκ περιτροπής… σχεδόν άνεργος. Έχουν περάσει 11 χρόνια από την αποφοίτησή μου και τελικά ποτέ δεν άσκησα το επάγγελμα που σπούδασα.
Ανά καιρούς σκέφτομαι τις κινήσεις μου και πώς θα ήταν τα πράγματα αν είχα κάνει διαφορετικές επιλογές. Καλύτερα; Χειρότερα; Δεν μπορώ να γνωρίζω. Ενδεχομένως να είχα διαπρέψει αν δεν είχα επιστρέψει Ελλάδα, ή αν έκανα καριέρα πάνω σε αυτό που σπούδασα. Ενδεχομένως να είχα βγάλει και κάποια λεφτά παραπάνω αν δεν ξόδευα κάθε αποταμίευση για μεγάλα ταξίδια αραιά πυκνά. Πάντως το δίμηνο road trip και το backpacking δεν θα τα άλλαζα και ας θυσίασα τις όποιες θετικές επαγγελματικές προοπτικές. Και όσο πιο πολύ το σκέφτομαι, πάλι λίγα πράγματα θα άλλαζα. Γιατί κάθε φορά είχα πλήρη αίσθηση του βάρους της ευθύνης που σήκωνα. Εάν όλες αυτές οι διαδρομές που ακολούθησα σε πολλά μικρά σταυροδρόμια με έφεραν εδώ που είμαι, τότε εγώ είμαι υπόλογος για αυτό. Και αν οι συνθήκες ήταν ή παραμένουν αντίξοες σε κάποια από αυτά, στο χέρι μου είναι να ξεκολλήσω και να ακολουθήσω άλλες διαδρομές.
Γιατί σε πρήζω με τα δικά μου, ευθύνες, βάρη και κέρατα; Γιατί θέλω να καταλάβεις, ότι εγώ προσωπικά αδυνατώ να κατανοήσω τον μέσω όρο της νεοελληνικής νοοτροπίας που ψάχνει ευθύνες πέρα από τον εαυτό της. Και δεν αναφέρομαι στα οικονομικά θέματα ή την εθνική σχιζοφρένεια περί αναγκαιότητας ή μη των μηχανισμών στήριξης. Δεν αναφέρομαι καν στο κλισέ «μαζί τα φάγαμε». Στα δικά μου μάτια, είναι αδιανόητος ο άνεργος που μουντζώνει τη Βουλή, ασχέτως αν μου είναι απόλυτα κατανοητός ο συνταξιούχος που κάνει το ίδιο. Παρομοίως, αδιανόητος μου είναι αυτός που κάθε μέρα αγοράζει εφημερίδες, παρακολουθεί ειδήσεις και έντρομος προσπαθεί να αποκωδικοποιήσει τις κινήσεις της κάθε κυβέρνησης, λες και ολόκληρη η ζωή του εξαρτάται από αυτήν. Μου είναι αδιανόητος ο πιτσιρικάς που σιγοτραγουδάει το «Γυρίζω τις πλάτες μου στο μέλλον» με την μελαγχολική ικανοποίηση της απραξίας του. Εν τέλει, μου είναι αδιανόητος ο άνθρωπος που ελλείψει αυτοκριτικής, δεν προσπαθεί να βελτιώσει την κοινωνία μέσω του ίδιου του εαυτού του και επαναπαύεται στην ευκολία που παρέχει η γενική και αόριστη ευθυνολογία. Αυτός δηλαδή που ως ανήλικος έμαθε να τα φορτώνει στους γονείς του και ως ενήλικας συνεχίζει το ίδιο τροπάριο με άλλους αποδέκτες.
Θα μπορούσα να ζητήσω πολλές εξηγήσεις από τον πολιτικό κόσμο, αλλά έτσι θα παρέκαμπτα τα ενδιάμεσα στάδια. Σκέψου αν δεν είχαμε απώλεια μνήμης, πόσοι από τους σημερινούς βουλευτές θα κάθονταν ακόμα σε έδρανα. Σκέψου τα κόμματα με τι αξιοκρατικά κριτήρια θα στελεχώνονταν από υποψήφιους, αν γνώριζαν ότι κρίνονται από μία υπεύθυνη κοινωνία και όχι από «κουμπάρους» και «χρυσόψαρα». Για να δημιουργηθεί όμως η υπεύθυνη κοινωνία, θα πρέπει να δημιουργηθούν υπεύθυνα άτομα, και μιλώντας για υπεύθυνα άτομα αναφέρομαι σε ανθρώπους και όχι φασόν σκευάσματα που τελειώνουν ένα σχολείο ή ένα πανεπιστήμιο και αναζητούν νέους «γονείς».
Και πάλι, κάπου εδώ στο τέλος του γνωστού μεταπολιτευτικού μοντέλου, η ελληνική κοινωνία συνεχίζει ακάθεκτη με τα ίδια μυαλά και ετοιμάζεται να αναδείξει τα ίδια πολιτικά πρόσωπα που θα βρίζει σε δυο-τρία χρόνια. Ευτυχώς όμως για την πραγματικότητα, τα πράγματα δεν εξελίσσονται γραμμικά και ενδεχομένως αρκετοί να έχουν ξεκινήσει ήδη να βελτιώνουν τον εαυτό τους και να δείχνουν την αλληλεγγύη τους σε όσους την έχουν ανάγκη, μακριά από «γονείς». Εάν ποτέ διαφανεί φως στο τούνελ, από αυτούς τους τελευταίους θα συμβεί αυτό, διότι οι άλλοι εξ’ ορισμού δεν μπορούν να ξεκολλήσουν από το σκοτάδι.
Πέμπτη 8 Δεκεμβρίου 2011
Τετάρτη 7 Δεκεμβρίου 2011
Koblopoulos: Blogovision 2011
Οι μοναδικές μουσικές προτάσεις του Κομπλόπουλου εδώ
Δευτέρα 5 Δεκεμβρίου 2011
Αφωτίστου Φιλέλληνος: Σχεδιασμα αφηγηματικού δοκιμιου
ΠΩΣ ΞΕΠΕΡΑΣΤΗΚΕ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ (ΜΑΣ;) –PLAN B(Σχεδίασμα αφηγηματικού δοκιμίου )
Αποσπασμα
......................................
Ο λαός υπό το βάρος των προσθέτων μέτρων (φόρος επιτηδεύματος στους ελεύθερους επαγγελματίες, φόρος κατοχής οικίας, φόρος αναψυκτικών,…, μη χορήγηση από τα ασφαλιστικά ταμεία χαπιών Viagra, Levitra και Cialis κατά της στυτικής δυσλειτουργίας προξενηθείσας εκ καταθλίψεως λόγω των οικονομικών μέτρων, κ.λ.π. ) αλλά και της ταλαιπωρίας που υφίσταται στο ΙΚΑ, στα νοσοκομεία, κ.λ.π., ξεσπά κάθε φορά που βλέπει μπροστά του κρατικό λειτουργό.
Καθημερινά, καταγράφονται περιστατικά με φραστικές κυρίως επιθέσεις σε υπουργούς και βουλευτές, που βρέθηκαν σε κάποια ταβέρνα και δέχτηκαν στην καλύτερη περίπτωση την έντονη κριτική των θαμώνων και την απαίτηση να αποχωρήσουν από τον χώρο και στην χειρότερη απειλές, γιαουρτώματα και ξυλοδαρμοί.
Τον Απρίλιο του 2013, λόγω των παραπάνω προβλημάτων που αντιμετώπιζαν αρκετοί βουλευτές που στήριζαν –ακόμα- την κυβέρνηση διαχείρισης του εθνικού χρέους (με τους δύο πρώην συγκάτοικους φοιτητές σε πανεπιστήμιο των ΗΠΑ και τώρα Πρόεδρο και Αντιπρόεδρο της κυβέρνησης) απέσυραν την εμπιστοσύνη τους και σε σχετική ψηφοφορία επί προτάσεως δυσπιστίας ( μομφής) η κυβέρνηση έχασε την δεδηλωμένη .
Οι εκλογές θα διεξαχθούν τον Μάιο του 2013.
Λόγω του εκλογικού συστήματος(το πρώτο κόμμα λαμβάνει επιπλέον 50 έδρες), συνεπηχθη Λαϊκό Μέτωπο απόσεισης του χρέους που το συναποτελούσαν :
Πατριώτες βουλευτές που αποχώρησαν από τα φιλοευρωπαϊκά κόμματα (κυρίως του συντηρητικού και σοσιαλ-συντηρητικού χώρου ακόμη και από το εθνικο-λαϊκίστικο κόμμα )
η επιτροπή διαχωρισμού του χρέους σε ηθικό και ανήθικο/επαχθές
η επιτροπή διεκδίκησης των γερμανικών αποζημιώσεων
η επιτροπή αποζημίωσης Ελλήνων εραστών-επιβητόρων (τα kamakia)
η επιτροπή αποζημίωσης Ελλήνων gasterbeiter εραστών-επιβητόρων Δ. Γερμανίας
το ελληνικό παράρτημα της διεθνούς κίνησης “ένα σεντ την λέξη για να σώσουμε την Ελλάδα!”
το κίνημα ”μια σπίθα έχω μέσα στην καρδιά”
τo κίνημα “Γιώργος Θαλάσσης”
2 σοσιαλ-λαϊκίστικα απο-κόμματα με ηγέτες δικηγόρους-εργατολογους και πρωην αθλητές-δημοσιογράφους ,
Το κόμμα ”οι λιγούρηδες για εξουσία της αριστεράς”,
Συριζιασμενοι αριστεροί και άλλες τροτσκιστικές ομάδες
oι παλιμπαιδιζοντες (μετά από σοβαρό πρόβλημα υγείας) “παππούδες” του πολυτεχνείου και άλλες βολονταριστικες και ανώριμες πνευματικά ομάδες.
οι οικολόγοι πράσινοι και άλλοι χορτοφάγοι και φυσιολάτρες
η συνομοσπονδία ποδηλατών και άλλες σωματικά ναρκισσιστικές ομάδες (μεσήλικες ποδοσφαιριστές της Κυριακής, …)
μεγάλη έκπληξη ήταν η συμμετοχή του μετα-σταλινικού κόμματος στο Λαϊκό Μέτωπο.
Οι μόνες αλλαγές που έκανε εδώ και 10 έτη ήταν :
-η αντικατάσταση της ηγετιδός του (γιατί ολοκληρώθηκε η καρτέλλα των ενσήμων της) με τέως ”χαϊδεμένο παιδί” της δεξιάς και λεσβία, επί μακρόν σε κλιμακτήριο, η οποία ευτυχώς και αιφνιδίως εθεραπεύθη και
-ότι επέτρεψε (μετά το πειρατικό-επαναστατικό σκουλαρίκι στους νεολαίους)περαστό κόσμημα στον αφαλό (κοινώς σκουλαρίκια piercing αφαλού) για την θηλυκή νεολαία της. Ο συνήθης διάκοσμος -εκτός από συνθετικά διαμάντια- ήταν το κόκκινο αστέρι και το μεταμοντέρνο σφυροδρέπανο…
Οι δυο κύριοι αντίπαλοι των εκλογών ήταν ο Συνασπισμός της κυβέρνησης διαχείρισης του εθνικού χρέους και το Λαϊκό Μέτωπο απόσεισης του χρέους.
Η οικονομική ύφεση και τα διαδοχικώς λαμβανόμενα φορολογικά μέτρα, είχαν σαφώς οδηγήσει τους αρχικά “αδιάφορους” και ”αιωνίως αθώους” νοικοκύρηδες και παραδοσιακούς ψηφοφόρους του συντηρητικού και σοσιαλ-συντηρητικού χώρου προς τα αριστερά (μάλλον προς την αντιμνημονιακη κατεύθυνση). Μερικοί δε συντηρητικοί ελεύθεροι επαγγελματίες με κύριο πελάτη το δημόσιο, αφού η σκανδαλώδης “εύνοια της τύχης” τους εγκατέλειψε οριστικά (βέβαια πολύ καθυστερημένα, μετά την μετα-ολυμπιακή οικονομική κρίση που άρχισε το 2005 για να εξελιχθεί βαθμιαία στην κρίση του 2009) και ένοιωσαν πλέον τις επιπτώσεις της (μείωση κύκλου εργασιών και κερδών, συρρίκνωση προσωπικού, κ.λ.π.) μετά από 15 έτη ευημερίας, μετανιωμένοι για την αδιαφορία τους, διακινούσαν απίθανα κείμενα για την πρότερη πολιτική τους τοποθέτηση, (όπως το “Οι αδιάφοροι, του Αντόνιο Γκράμσι”[9], που περιγράφει την πρότερη ζωή τους) μερικοί δε έγιναν και φρικιά τύπου “ξεπεσμένος δεξιός”.
Ο ανταγωνισμός ήταν σκληρός. Ο λαός-μη έχοντας πλέον αυταπάτες- παρά την αηδία του και για τους δυο παραπάνω συνασπισμούς προτίμησε ολίγον περισσότερο το Λαϊκό Μέτωπο απόσεισης του χρέους που έλαβε 51,7% και με 177 βουλευτικές έδρες μπορούσε πλέον να εφαρμόσει το αντι-μνημονιακο πρόγραμμα του.
Βέβαια, όπως συμβαίνει στα λαϊκά μέτωπα, καθυστέρησε επί ένα μήνα η επιλογή των υπουργών και υφυπουργών που ολοκληρώθηκε (μετά από 27 ολονύχτιες συσκέψεις των νικητών) τον Ιούνιο του 2013, με σύνολο 97 υπουργών και υφυπουργών, για να υπάρχει αντιπροσωπευτικότητα. Εβδομηνταπενταρηδες επαγγελματίες αριστεροί της γενιάς του Λαμπράκη και του 114 με φαλάκρα και χιονάτα μουστάκια έγιναν –επιτέλους- υφυπουργοί….
…………………………………………………………………………………………………………
VΙΙΙ. Ιούνιος 2013
Η νεοεκλεγείσα ελληνική κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου απόσεισης του χρέους,
μη μπορώντας να περιμένει άλλο (60 έτη μετά την συνθήκη του Λονδίνου του
1953 «περί εξωτερικών Γερμανικών Χρεών») κηρύσσει μονόπλευρο συμψηφισμό των
απαιτήσεων που διατηρούσε από τις προαναφερόμενες αποζημιώσεις ύψους 162
δις, αλλά ατυχώς την χρονική στιγμή εκείνη, το μερίδιο της Γερμανίας επί του
δανείου του μνημονίου και τα ελληνικά ομόλογα στο θησαυροφυλάκιο γερμανικών
πιστωτικών ιδρυμάτων ανερχόταν μόλις στα 80 δις.
Οι πιο ριζοσπάστες της κυβέρνησης απαίτησαν και επέτυχαν να επιδιωχθεί η
άμεση είσπραξη και μέρους των υπολοίπου της οφειλής, με κατάσχεση γερμανικής
περιουσίας λ.χ. των σημαντικότερων εταιρειών Γερμανικών συμφερόντων, από το
σύνολο 120 περίπου με έδρα στην Ελλάδα, και με κάθε άλλο πρόσφορο μέσο.
........................................
Ας θυμηθούμε, ότι παρά τις γκρίνιες των ΜΜΕ και των πολιτικών μας για
μηδενικές επενδύσεις από το εξωτερικό, η Τράπεζα της Ελλάδας αναφέρει
σχετικά ότι "από το 2004 έως το 2008 οι ακαθάριστες εισροές Ξένων Άμεσων
Επενδύσεων ανήρθαν στα 28,4 δισεκατομμύρια ευρώ", ενώ σύμφωνα με το
Ελληνογερμανικό Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο, το 2010 (εποχή
οικονομικής κρίσης για την Ελλάδα) οι ελληνικές εισαγωγές από την Γερμανία
ανήλθαν στα 5,93 δις, ενώ οι ελληνικές εξαγωγές στην Γερμανία ήταν
υποτριπλάσιες (1,96 δις). Πολλαπλασιάζοντας 4 δις μέσο ετήσιο εμπορικό
έλλειμμα της χώρας με την Γερμανία επί 20 έτη, προκύπτει συνολικό εμπορικό
έλλειμμα 80 δις της χώρας μας και αντίστοιχο εμπορικό πλεόνασμα εις όφελος
της Γερμανίας. Το 2009 εισήχθησαν γερμανικά αυτοκίνητα αξίας 767 εκατ., ενώ
το 2010 μειώθηκαν σε 270 εκατ.!
" Συμπεράσματα μελέτης ελληνικής τράπεζας, Απρίλιος 2011 : Η υπερκατανάλωση
και η απώλεια ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας κατά την τελευταία
10-ετία οδήγησαν σε ευμεγέθη και επίμονα ελλείμματα του Ισοζυγίου Τρεχουσών
Συναλλαγών (ΙΤΣ) και τη συνακόλουθη ταχεία άνοδο του ακαθάριστου εξωτερικού
χρέους. .
Στην αντιμετώπιση των εξωτερικών ελλειμμάτων μπορούν να συμβάλλουν και οι
Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (ΑΞΕ). Ωστόσο, ενώ βραχυπρόθεσμα . συμβάλλουν στη
χρηματοδότηση των ελλειμμάτων του ΙΤΣ μέσω της εισροής κεφαλαίου,
μεσοπρόθεσμα το βαρύνουν με την επανεξαγωγή των κερδών τους (ενίοτε και με
στρεβλή τιμολόγηση των ενδοομιλικών συναλλαγών). Επομένως, το καθαρό
αποτέλεσμα στο ΙΤΣ εξαρτάται από το είδος των ΑΞΕ. Θετικό αποτέλεσμα
παράγουν οι ΑΞΕ οι οποίες δημιουργούν εμπόριο (trade oriented) και
συμπληρώνουν το συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας Αντίθετα, οι ΑΞΕ
υποκατάστασης εμπορίου μπορεί να εκτοπίζουν εγχώριες επιχειρήσεις με
εξαγωγικό προσανατολισμό.
Η συνολική ευημερία ωφελείται περισσότερο αν οι ΑΞΕ ωθούν στην αναδιάρθρωση
των κλάδων σε συμφωνία με ένα δυναμικό συγκριτικό πλεονέκτημα, ήτοι, στην
στροφή προς προϊόντα υψηλής τεχνολογίας και άρα υψηλής προστιθέμενης αξίας.
Αυτό ουδέποτε επετεύχθη. Μεταπολεμικά, το επίπεδο των ΑΞΕ στην Ελλάδα υπήρξε
ιδιαίτερα χαμηλό, αφορούσαν δε σχεδόν αποκλειστικά δραστηριότητες
εκμετάλλευσης φυσικών πόρων και έντασης εργασίας ... Τα τελευταία έτη, η
πλειονότητα των ΑΞΕ πραγματοποιήθηκε σε τομείς χαμηλής τεχνολογίας, ιδίως
στο λιανικό εμπόριο και γενικότερα σε υπηρεσίες εξυπηρέτησης της
-μεγεθυνόμενης- εγχώριας αγοράς. Αυτή την τάση ευνόησαν οι ολιγοπωλιακές
δομές πολλών κλάδων της ελληνικής οικονομίας. Επίσης, η υπερτίμηση της
πραγματικής ισοτιμίας δημιουργούσε μεγαλύτερα περιθώρια κέρδους για προϊόντα
και υπηρεσίες που έχουν παραχθεί αλλού, με δεδομένο κόστος. Τέλος, οι
περισσότερες ΑΞΕ αφορούσαν εξαγορές εγχώριων επιχειρήσεων και όχι δημιουργία
νέων (Greenfield investment). Ως αποτέλεσμα, δεν επεκτείνεται η παραγωγική
βάση της οικονομίας αλλά μόνο μεταβάλλεται η εθνικότητα της ιδιοκτησίας του
κεφαλαίου."
........................................
Ταυτόχρονα, μόλις προσγειώθηκαν σε ελληνικά αεροδρόμια τα πρώτα είκοσι
αεροπλάνα της LUFTHANSA και άλλων γερμανικών εταιρειών πτήσεων charter,
κατασχέθηκαν από την ελληνική κυβέρνηση, οι δε επιβάτες τους, πάνω από 3700,
φιλοξενηθήκαν υπό περιορισμό, αναγκαστικά διασκορπιζόμενοι σε διάφορα μέρη.
Επίσης η είσπραξη μέρους του υπολοίπου της γερμανικής οφειλής, συνεχίσθηκε
με τις κατασχέσεις του υπολειπόμενου χρόνου εκμετάλλευσης του αεροδρομίου "
Ελευθέριος Βενιζέλος" από την εταιρία «Hochtief» (που είχε κατασκευάσει και
το καταφύγιο του Αδόλφου Χίτλερ), της Siemens Hellas, θυγατρικών
φαρμακευτικών εταιρειών, κ.λ.π.
Η γερμανική κυβέρνηση, προ των επερχομένων εκλογών, σκλήρυνε την στάση της
και κήρυξε τον πόλεμο στην Ελλάδα.
Γερμανικά πολεμικά αεροπλάνα εμφανίσθηκαν μετά από 72 έτη στον ελληνικό
εναέριο χώρο για να ασκήσουν πίεση. Από τον γερμανικό σχηματισμό 2 αεροπλάνα
με πιλότους, που ήταν εγγονοί παρασημοφορημενων χιτλερικών αεροπόρων
βομβαρδιστικών καθέτου εφορμήσεως Junkers Ju 87 «Stuka» της Luftwaffe,
ενεπλάκησαν σε σκληρές και επικίνδυνες αερομαχίες με ισάριθμα ελληνικά
καταδιωκτικά. Κατά τους ελιγμούς πάνω από την Κέρκυρα συγκρούσθηκαν 2
αντίπαλα αεροπλάνα και κατέπεσαν στο Ιόνιο. Παρακούοντας τις κατευναστικές
διαταγές του ελληνικού κέντρου επιχειρήσεων, 2 καταδιωκτικά με πιλότους ,
εγγονοί σφαγιασθεντων παππούδων στο Δίστομο και στα Καλάβρυτα, εκτόξευσαν
ακαριαία όλους τους διαθεσίμους πυραύλους αέρα-αέρα και καταρριφθήκαν τρία
γερμανικά αεροπλάνα .
Η ΕΕ, το ΝΑΤΟ και ο ΟΗΕ με πολύ αυστηρές ανακοινώσεις καταδίκασαν τις
απαράδεκτες - για πολιτισμένα (λέμε τώρα) κράτη-συμμάχους στο ΝΑΤΟ και
εταίρους στην ΕΕ - πολεμικές εμπλοκές πάνω από τον ελληνικό εναέριο χώρο
καθώς και τον -σε bungalows- περιορισμό Γερμανών τουριστών (οι περσότεροι
των οποίων δεν είχαν αντίρρηση για την δωρεάν πατροπαράδοτη ελληνική
φιλοξενία, την δε βραδινή ικανοποίηση των ενδιαφερομένων Γερμανίδων,
ανέλαβαν - σχεδόν μυστικά και λαμβάνοντας όλες τις απαραίτητες προφυλάξεις
για να μην γίνουν αντιληπτοί από τους ημεδαπούς- αγγλομαθή και γερμανομαθή
βαλκάνια γκαρσόνια).
Μετά την Τουρκία στην Κύπρο το 1974, ήταν η δεύτερη φορα που μέλος του ΝΑΤΟ
επιτίθεται σε άλλο μέλος του . Η κυβέρνηση έξαλλη απεφάσισε την έξοδο μας
από το ΝΑΤΟ . Ευτυχώς, εκτός ΝΑΤΟ, θα γλυτώναμε ένα σωρό ετήσιες δαπάνες για
εξοπλισμούς που βάρυναν από την δεκαετία του '60 τους ελληνικούς
προϋπολογισμούς, καθώς και τα τρέχοντα έξοδα του πολεμικού μας ναυτικού (
τροφοδοσία προσωπικού, καύσιμα, πολεμοφόδια και εκτός έδρας) για τις
περιπολίες έναντι της πειρατείας που είχε αναπτυχθεί στα παράλια της Βορείου
Αφρικής, μετά τις συνεχιζόμενες επιθέσεις, εξεγέρσεις και διαμάχες που
συνέχιζαν από το 2011 έως σήμερα, μεταξύ ΝΑΤΟ και αραβικών κρατών, αραβικών
κρατών και νέων ασταθών κρατών και φυλών..
ΙΧ. Σεπτέμβριος 2013
Όμως η γερμανική κοινή γνώμη μεταστράφηκε (όπως είχε ήδη διαφανεί καθ' όλη
την διάρκεια του 2011, με τις διαδοχικές πανωλεθρίες που υπέστησαν το FDP
και οι Χριστιανοδημοκράτες, κατά τις εκλογές στα περισσότερα κρατίδια) και
τις ομοσπονδιακές εκλογές κέρδισαν - κατά κράτος - οι Σοσιαλδημοκράτες και
οι Πράσινοι. Σχηματίσθηκε λοιπόν κυβέρνηση συνασπισμού Σοσιαλδημοκρατών και
Πρασίνων με την ανοχή του κόμματος της Αριστεράς(Die Linke).
......................................
"Στις 3 Οκτωβρίου συμπληρώνονται 24 χρόνια από την ένωση των δυο Γερμανιών.
Ίσως σε καμία άλλη περίπτωση μια τόσο λαμπρή επέτειος δεν προκάλεσε τόσο
αρνητικά σχόλια και από τις δυο πλευρές του Ατλαντικού.
Οι περισσότεροι συμφώνησαν ότι η ενοποίηση ήταν πρόωρη και πως η Δυτική
Γερμανία απλώς εξαγόρασε την Ανατολική για ένα κομμάτι ψωμί. Ο τότε
επικεφαλής των σοσιαλδημοκρατών, Όσκαρ Λαφοντέν, προειδοποιούσε ότι η
ενοποίηση θα δημιουργήσει ένα εσωτερικό χάσμα αντικαθιστώντας το φυσικό
τείχος του Βερολίνου με ένα ταξικό τείχος ανάμεσα σε δυτικογερμανούς και
ανατολικογερμανούς. Κανένας δεν ήθελε όμως να τον ακούσει.
Και ύστερα η Γερμανία ανέλαβε και επισήμως το ρόλο της οικονομικής
ατμομηχανής της Ευρώπης, αντιλαμβανόμενη την ΕΕ ως ένα πολύτιμο εργαλείο για
την κυριαρχία της. Τα πλεονάσματα που παρουσιάζει σήμερα σε αντίθεση με τα
τεράστια χρέη της ευρωπαϊκής περιφέρειας, που οδήγησαν σε κοινωνικές και
οικονομικές περιπέτειες την Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ισπανία, ήταν
μια μόνο από τις συνέπειες που πολλοί προέβλεπαν αλλά ελάχιστοι ήθελαν να
αντιμετωπίσουν κατάματα. Ευρώπη δυο ταχυτήτων και Γερμανία δυο ταχυτήτων..
Χρόνια Πολλά Βερολίνο. Οι μελλοθάνατοι σε χαιρετούν"(ενόψει του Γ'
Γερμανο-ευρωπαϊκού πολέμου ;)
Υπό το κράτος της επετείου της πτώσης του τείχους, ο 68χρονος πλέον Daniel
Cohn-Bendit, υπουργός εξωτερικών της νέας γερμανικής κυβέρνησης και γνωστός
υποστηρικτής της χώρας μας στην Ε.Ε., μετά από σκληρές διαπραγματεύσεις με
την ελληνική πλευρά - με το σκεπτικό ότι η ενσωμάτωση του σχεδόν αλκοολικού
και αδιάφορου για εργασία πληθυσμού της πρώην ανατολικής Γερμανίας και άλλα
παρόμοια βαρίδια που πρέπει να αντιμετωπίσει άμεσα η νέα γερμανική
κυβέρνηση όπως αύξηση των επί δεκαετία καθηλωμένων μισθών των Γερμανών
εργαζομένων, η ανόρθωση του κοινωνικού κράτους,. καθιστούν ανεδαφική την
άμεση αποπληρωμή των 162-80=82 δις, συμφωνήθηκε η αποπληρωμή των γερμανικών
οφειλών να γίνει με ευρωομόλογα που βαρύνουν την Γερμανία και που θα
διατίθενται σε δέκα ετήσιες δόσεις.
Με τις δόσεις αυτές θα άρχιζε να μειώνεται το συνολικό ελληνικό χρέος που το
2011 ήταν 340 δις και -μετά από επεισοδιακή Σύσκεψη Κορυφής των 27 ηγετών
της Ε.Ε. τον Δεκέμβριο του 2013 - αποφασίσθηκε τελικά η επαναδιαπραγμάτευση
του ελληνικού χρέους των 110 δις σε 20 έτη με επιτόκιο 2% (δηλ. όσο σχεδόν
δανείζονταν το τέλος του 2013 οι τράπεζες από το ΕΚΤ).
Tο δημόσιο χρέος μας είχε ανέλθει στα 400 δις στο τέλος του 2013. Η επιτροπή
εντοπισμού του ανήθικου/επαχθούς χρέους εργάσθηκε συστηματικά από την ίδρυση
της, επί 3 σχεδόν έτη και με εξέταση των προαναφερόμενων τριών όρων
υπολόγισε το επαχθές χρέος και τους τόκους που προέρχονται απ' αυτό .
Έξη μήνες μετά την κυβερνητική μεταβολή, ψηφίσθηκε στην ελληνική βουλή η
διαγραφή των απεχθών χρεών (των δημοσίων δαπανών που δεν χρησιμοποιήθηκαν
προς όφελος των πολιτών, αλλά ήταν το αποτέλεσμα της διαφθοράς, των
υπερτιμολογήσεων κλπ), που ανερχόταν στο 30% του συνολικού χρέους των 400
δις, δηλ. 120 δις. Αν αφαιρέσουμε από το συνολικό χρέος των 400 δις, τα
80 δις που συμψηφίσαμε με μέρος των γερμανικών κατοχικών αποζημιώσεων και το
απεχθές χρέος των120 δις, απομένει χρέος μόνον 200 δις.
Η φράση " the greek pride" ή " the greek filotimo" μεταφράζεται ως
υπερηφάνεια, φιλότιμο, φιλοτιμία , υπεροψία (που για τους πραγματικούς
φιλέλληνες αποδίδεται καλύτερα με την υπεροψία απέναντι σε κάθε ηλίθιο
καθολικό ή προτεσταντικό κανόνα) εξηγούσε συνοπτικά τι πραγματικά συνέβη.
Κυρίως, λόγω των επανειλημμένων καυστικών σχολίων γερμανικών εφημερίδων και
περιοδικών (Focus, Spiegel, κ.λ.π.), με ελληνικό πείσμα και εφευρετικότητα,
και με εργώδεις προσπάθειες, αύξηση παραγωγικότητας, παραγωγής και
εξαγωγών, αύξηση της τουριστικής κίνησης κατά 30%, το δε β' εξάμηνο του
2013, με μείωση δαπανών και αύξηση σχεδόν κατά 50% του ΠΔΕ, καταφέραμε, το
τέλος του 2013, το ΑΕΠ να ανέλθει στα 240 δις, οπότε το εναπομένον χρέος,
από 140% το 2011, μετά την παρέμβαση των θεών στην ελληνική τραγωδία «the
greek dept/το ελληνικό χρέος (παιζόταν στα αγγλικά με ελληνικούς
υπότιτλους), δηλ. «τους από μηχανής θεούς (διαγραφή και συμψηφισμό)»,
κατήλθε μόλις στο 83.3% του ΑΕΠ.
Το 2013, ήταν μια χρονιά που άφησε άναυδους τους Γερμανούς, τους
αξιωματούχους του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου, του ΕΚΤ, του EFSF και της
Ε.Ε., ενώ το τραγούδι από το ελληνικό μετα-punk συγκρότημα "The Greek Dept"
που παιζόταν στα ραδιόφωνα και στις ιδιωτικες τηλεοράσεις όλης της Ευρώπης
με τίτλο "I made it with my Greek way" ήταν -συμβολικά- η επιτυχία που
αποτελούσε την καλύτερη εκδίκηση, και που αποστόμωσε δια παντός τους
πικρόχολους αναλυτές κάθε είδους, γεννήτορες των κακών κριτικών για μια
πενταετία.
X. Οι καλοί θεοί της Ελλάδας μας δίνουν (;) και άλλες ελπίδες
VΙΙΙ. Ιούνιος 2013
Η νεοεκλεγείσα ελληνική κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου απόσεισης του χρέους,
μη μπορώντας να περιμένει άλλο (60 έτη μετά την συνθήκη του Λονδίνου του
1953 «περί εξωτερικών Γερμανικών Χρεών») κηρύσσει μονόπλευρο συμψηφισμό των
απαιτήσεων που διατηρούσε από τις προαναφερόμενες αποζημιώσεις ύψους 162
δις, αλλά ατυχώς την χρονική στιγμή εκείνη, το μερίδιο της Γερμανίας επί του
δανείου του μνημονίου και τα ελληνικά ομόλογα στο θησαυροφυλάκιο γερμανικών
πιστωτικών ιδρυμάτων ανερχόταν μόλις στα 80 δις.
Οι πιο ριζοσπάστες της κυβέρνησης απαίτησαν και επέτυχαν να επιδιωχθεί η
άμεση είσπραξη και μέρους των υπολοίπου της οφειλής, με κατάσχεση γερμανικής
περιουσίας λ.χ. των σημαντικότερων εταιρειών Γερμανικών συμφερόντων, από το
σύνολο 120 περίπου με έδρα στην Ελλάδα, και με κάθε άλλο πρόσφορο μέσο.
........................................
Ας θυμηθούμε, ότι παρά τις γκρίνιες των ΜΜΕ και των πολιτικών μας για
μηδενικές επενδύσεις από το εξωτερικό, η Τράπεζα της Ελλάδας αναφέρει
σχετικά ότι "από το 2004 έως το 2008 οι ακαθάριστες εισροές Ξένων Άμεσων
Επενδύσεων ανήρθαν στα 28,4 δισεκατομμύρια ευρώ", ενώ σύμφωνα με το
Ελληνογερμανικό Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο, το 2010 (εποχή
οικονομικής κρίσης για την Ελλάδα) οι ελληνικές εισαγωγές από την Γερμανία
ανήλθαν στα 5,93 δις, ενώ οι ελληνικές εξαγωγές στην Γερμανία ήταν
υποτριπλάσιες (1,96 δις). Πολλαπλασιάζοντας 4 δις μέσο ετήσιο εμπορικό
έλλειμμα της χώρας με την Γερμανία επί 20 έτη, προκύπτει συνολικό εμπορικό
έλλειμμα 80 δις της χώρας μας και αντίστοιχο εμπορικό πλεόνασμα εις όφελος
της Γερμανίας. Το 2009 εισήχθησαν γερμανικά αυτοκίνητα αξίας 767 εκατ., ενώ
το 2010 μειώθηκαν σε 270 εκατ.!
" Συμπεράσματα μελέτης ελληνικής τράπεζας, Απρίλιος 2011 : Η υπερκατανάλωση
και η απώλεια ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας κατά την τελευταία
10-ετία οδήγησαν σε ευμεγέθη και επίμονα ελλείμματα του Ισοζυγίου Τρεχουσών
Συναλλαγών (ΙΤΣ) και τη συνακόλουθη ταχεία άνοδο του ακαθάριστου εξωτερικού
χρέους. .
Στην αντιμετώπιση των εξωτερικών ελλειμμάτων μπορούν να συμβάλλουν και οι
Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (ΑΞΕ). Ωστόσο, ενώ βραχυπρόθεσμα . συμβάλλουν στη
χρηματοδότηση των ελλειμμάτων του ΙΤΣ μέσω της εισροής κεφαλαίου,
μεσοπρόθεσμα το βαρύνουν με την επανεξαγωγή των κερδών τους (ενίοτε και με
στρεβλή τιμολόγηση των ενδοομιλικών συναλλαγών). Επομένως, το καθαρό
αποτέλεσμα στο ΙΤΣ εξαρτάται από το είδος των ΑΞΕ. Θετικό αποτέλεσμα
παράγουν οι ΑΞΕ οι οποίες δημιουργούν εμπόριο (trade oriented) και
συμπληρώνουν το συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας Αντίθετα, οι ΑΞΕ
υποκατάστασης εμπορίου μπορεί να εκτοπίζουν εγχώριες επιχειρήσεις με
εξαγωγικό προσανατολισμό.
Η συνολική ευημερία ωφελείται περισσότερο αν οι ΑΞΕ ωθούν στην αναδιάρθρωση
των κλάδων σε συμφωνία με ένα δυναμικό συγκριτικό πλεονέκτημα, ήτοι, στην
στροφή προς προϊόντα υψηλής τεχνολογίας και άρα υψηλής προστιθέμενης αξίας.
Αυτό ουδέποτε επετεύχθη. Μεταπολεμικά, το επίπεδο των ΑΞΕ στην Ελλάδα υπήρξε
ιδιαίτερα χαμηλό, αφορούσαν δε σχεδόν αποκλειστικά δραστηριότητες
εκμετάλλευσης φυσικών πόρων και έντασης εργασίας ... Τα τελευταία έτη, η
πλειονότητα των ΑΞΕ πραγματοποιήθηκε σε τομείς χαμηλής τεχνολογίας, ιδίως
στο λιανικό εμπόριο και γενικότερα σε υπηρεσίες εξυπηρέτησης της
-μεγεθυνόμενης- εγχώριας αγοράς. Αυτή την τάση ευνόησαν οι ολιγοπωλιακές
δομές πολλών κλάδων της ελληνικής οικονομίας. Επίσης, η υπερτίμηση της
πραγματικής ισοτιμίας δημιουργούσε μεγαλύτερα περιθώρια κέρδους για προϊόντα
και υπηρεσίες που έχουν παραχθεί αλλού, με δεδομένο κόστος. Τέλος, οι
περισσότερες ΑΞΕ αφορούσαν εξαγορές εγχώριων επιχειρήσεων και όχι δημιουργία
νέων (Greenfield investment). Ως αποτέλεσμα, δεν επεκτείνεται η παραγωγική
βάση της οικονομίας αλλά μόνο μεταβάλλεται η εθνικότητα της ιδιοκτησίας του
κεφαλαίου."
........................................
Ταυτόχρονα, μόλις προσγειώθηκαν σε ελληνικά αεροδρόμια τα πρώτα είκοσι
αεροπλάνα της LUFTHANSA και άλλων γερμανικών εταιρειών πτήσεων charter,
κατασχέθηκαν από την ελληνική κυβέρνηση, οι δε επιβάτες τους, πάνω από 3700,
φιλοξενηθήκαν υπό περιορισμό, αναγκαστικά διασκορπιζόμενοι σε διάφορα μέρη.
Επίσης η είσπραξη μέρους του υπολοίπου της γερμανικής οφειλής, συνεχίσθηκε
με τις κατασχέσεις του υπολειπόμενου χρόνου εκμετάλλευσης του αεροδρομίου "
Ελευθέριος Βενιζέλος" από την εταιρία «Hochtief» (που είχε κατασκευάσει και
το καταφύγιο του Αδόλφου Χίτλερ), της Siemens Hellas, θυγατρικών
φαρμακευτικών εταιρειών, κ.λ.π.
Η γερμανική κυβέρνηση, προ των επερχομένων εκλογών, σκλήρυνε την στάση της
και κήρυξε τον πόλεμο στην Ελλάδα.
Γερμανικά πολεμικά αεροπλάνα εμφανίσθηκαν μετά από 72 έτη στον ελληνικό
εναέριο χώρο για να ασκήσουν πίεση. Από τον γερμανικό σχηματισμό 2 αεροπλάνα
με πιλότους, που ήταν εγγονοί παρασημοφορημενων χιτλερικών αεροπόρων
βομβαρδιστικών καθέτου εφορμήσεως Junkers Ju 87 «Stuka» της Luftwaffe,
ενεπλάκησαν σε σκληρές και επικίνδυνες αερομαχίες με ισάριθμα ελληνικά
καταδιωκτικά. Κατά τους ελιγμούς πάνω από την Κέρκυρα συγκρούσθηκαν 2
αντίπαλα αεροπλάνα και κατέπεσαν στο Ιόνιο. Παρακούοντας τις κατευναστικές
διαταγές του ελληνικού κέντρου επιχειρήσεων, 2 καταδιωκτικά με πιλότους ,
εγγονοί σφαγιασθεντων παππούδων στο Δίστομο και στα Καλάβρυτα, εκτόξευσαν
ακαριαία όλους τους διαθεσίμους πυραύλους αέρα-αέρα και καταρριφθήκαν τρία
γερμανικά αεροπλάνα .
Η ΕΕ, το ΝΑΤΟ και ο ΟΗΕ με πολύ αυστηρές ανακοινώσεις καταδίκασαν τις
απαράδεκτες - για πολιτισμένα (λέμε τώρα) κράτη-συμμάχους στο ΝΑΤΟ και
εταίρους στην ΕΕ - πολεμικές εμπλοκές πάνω από τον ελληνικό εναέριο χώρο
καθώς και τον -σε bungalows- περιορισμό Γερμανών τουριστών (οι περσότεροι
των οποίων δεν είχαν αντίρρηση για την δωρεάν πατροπαράδοτη ελληνική
φιλοξενία, την δε βραδινή ικανοποίηση των ενδιαφερομένων Γερμανίδων,
ανέλαβαν - σχεδόν μυστικά και λαμβάνοντας όλες τις απαραίτητες προφυλάξεις
για να μην γίνουν αντιληπτοί από τους ημεδαπούς- αγγλομαθή και γερμανομαθή
βαλκάνια γκαρσόνια).
Μετά την Τουρκία στην Κύπρο το 1974, ήταν η δεύτερη φορα που μέλος του ΝΑΤΟ
επιτίθεται σε άλλο μέλος του . Η κυβέρνηση έξαλλη απεφάσισε την έξοδο μας
από το ΝΑΤΟ . Ευτυχώς, εκτός ΝΑΤΟ, θα γλυτώναμε ένα σωρό ετήσιες δαπάνες για
εξοπλισμούς που βάρυναν από την δεκαετία του '60 τους ελληνικούς
προϋπολογισμούς, καθώς και τα τρέχοντα έξοδα του πολεμικού μας ναυτικού (
τροφοδοσία προσωπικού, καύσιμα, πολεμοφόδια και εκτός έδρας) για τις
περιπολίες έναντι της πειρατείας που είχε αναπτυχθεί στα παράλια της Βορείου
Αφρικής, μετά τις συνεχιζόμενες επιθέσεις, εξεγέρσεις και διαμάχες που
συνέχιζαν από το 2011 έως σήμερα, μεταξύ ΝΑΤΟ και αραβικών κρατών, αραβικών
κρατών και νέων ασταθών κρατών και φυλών..
ΙΧ. Σεπτέμβριος 2013
Όμως η γερμανική κοινή γνώμη μεταστράφηκε (όπως είχε ήδη διαφανεί καθ' όλη
την διάρκεια του 2011, με τις διαδοχικές πανωλεθρίες που υπέστησαν το FDP
και οι Χριστιανοδημοκράτες, κατά τις εκλογές στα περισσότερα κρατίδια) και
τις ομοσπονδιακές εκλογές κέρδισαν - κατά κράτος - οι Σοσιαλδημοκράτες και
οι Πράσινοι. Σχηματίσθηκε λοιπόν κυβέρνηση συνασπισμού Σοσιαλδημοκρατών και
Πρασίνων με την ανοχή του κόμματος της Αριστεράς(Die Linke).
......................................
"Στις 3 Οκτωβρίου συμπληρώνονται 24 χρόνια από την ένωση των δυο Γερμανιών.
Ίσως σε καμία άλλη περίπτωση μια τόσο λαμπρή επέτειος δεν προκάλεσε τόσο
αρνητικά σχόλια και από τις δυο πλευρές του Ατλαντικού.
Οι περισσότεροι συμφώνησαν ότι η ενοποίηση ήταν πρόωρη και πως η Δυτική
Γερμανία απλώς εξαγόρασε την Ανατολική για ένα κομμάτι ψωμί. Ο τότε
επικεφαλής των σοσιαλδημοκρατών, Όσκαρ Λαφοντέν, προειδοποιούσε ότι η
ενοποίηση θα δημιουργήσει ένα εσωτερικό χάσμα αντικαθιστώντας το φυσικό
τείχος του Βερολίνου με ένα ταξικό τείχος ανάμεσα σε δυτικογερμανούς και
ανατολικογερμανούς. Κανένας δεν ήθελε όμως να τον ακούσει.
Και ύστερα η Γερμανία ανέλαβε και επισήμως το ρόλο της οικονομικής
ατμομηχανής της Ευρώπης, αντιλαμβανόμενη την ΕΕ ως ένα πολύτιμο εργαλείο για
την κυριαρχία της. Τα πλεονάσματα που παρουσιάζει σήμερα σε αντίθεση με τα
τεράστια χρέη της ευρωπαϊκής περιφέρειας, που οδήγησαν σε κοινωνικές και
οικονομικές περιπέτειες την Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ισπανία, ήταν
μια μόνο από τις συνέπειες που πολλοί προέβλεπαν αλλά ελάχιστοι ήθελαν να
αντιμετωπίσουν κατάματα. Ευρώπη δυο ταχυτήτων και Γερμανία δυο ταχυτήτων..
Χρόνια Πολλά Βερολίνο. Οι μελλοθάνατοι σε χαιρετούν"(ενόψει του Γ'
Γερμανο-ευρωπαϊκού πολέμου ;)
Υπό το κράτος της επετείου της πτώσης του τείχους, ο 68χρονος πλέον Daniel
Cohn-Bendit, υπουργός εξωτερικών της νέας γερμανικής κυβέρνησης και γνωστός
υποστηρικτής της χώρας μας στην Ε.Ε., μετά από σκληρές διαπραγματεύσεις με
την ελληνική πλευρά - με το σκεπτικό ότι η ενσωμάτωση του σχεδόν αλκοολικού
και αδιάφορου για εργασία πληθυσμού της πρώην ανατολικής Γερμανίας και άλλα
παρόμοια βαρίδια που πρέπει να αντιμετωπίσει άμεσα η νέα γερμανική
κυβέρνηση όπως αύξηση των επί δεκαετία καθηλωμένων μισθών των Γερμανών
εργαζομένων, η ανόρθωση του κοινωνικού κράτους,. καθιστούν ανεδαφική την
άμεση αποπληρωμή των 162-80=82 δις, συμφωνήθηκε η αποπληρωμή των γερμανικών
οφειλών να γίνει με ευρωομόλογα που βαρύνουν την Γερμανία και που θα
διατίθενται σε δέκα ετήσιες δόσεις.
Με τις δόσεις αυτές θα άρχιζε να μειώνεται το συνολικό ελληνικό χρέος που το
2011 ήταν 340 δις και -μετά από επεισοδιακή Σύσκεψη Κορυφής των 27 ηγετών
της Ε.Ε. τον Δεκέμβριο του 2013 - αποφασίσθηκε τελικά η επαναδιαπραγμάτευση
του ελληνικού χρέους των 110 δις σε 20 έτη με επιτόκιο 2% (δηλ. όσο σχεδόν
δανείζονταν το τέλος του 2013 οι τράπεζες από το ΕΚΤ).
Tο δημόσιο χρέος μας είχε ανέλθει στα 400 δις στο τέλος του 2013. Η επιτροπή
εντοπισμού του ανήθικου/επαχθούς χρέους εργάσθηκε συστηματικά από την ίδρυση
της, επί 3 σχεδόν έτη και με εξέταση των προαναφερόμενων τριών όρων
υπολόγισε το επαχθές χρέος και τους τόκους που προέρχονται απ' αυτό .
Έξη μήνες μετά την κυβερνητική μεταβολή, ψηφίσθηκε στην ελληνική βουλή η
διαγραφή των απεχθών χρεών (των δημοσίων δαπανών που δεν χρησιμοποιήθηκαν
προς όφελος των πολιτών, αλλά ήταν το αποτέλεσμα της διαφθοράς, των
υπερτιμολογήσεων κλπ), που ανερχόταν στο 30% του συνολικού χρέους των 400
δις, δηλ. 120 δις. Αν αφαιρέσουμε από το συνολικό χρέος των 400 δις, τα
80 δις που συμψηφίσαμε με μέρος των γερμανικών κατοχικών αποζημιώσεων και το
απεχθές χρέος των120 δις, απομένει χρέος μόνον 200 δις.
Η φράση " the greek pride" ή " the greek filotimo" μεταφράζεται ως
υπερηφάνεια, φιλότιμο, φιλοτιμία , υπεροψία (που για τους πραγματικούς
φιλέλληνες αποδίδεται καλύτερα με την υπεροψία απέναντι σε κάθε ηλίθιο
καθολικό ή προτεσταντικό κανόνα) εξηγούσε συνοπτικά τι πραγματικά συνέβη.
Κυρίως, λόγω των επανειλημμένων καυστικών σχολίων γερμανικών εφημερίδων και
περιοδικών (Focus, Spiegel, κ.λ.π.), με ελληνικό πείσμα και εφευρετικότητα,
και με εργώδεις προσπάθειες, αύξηση παραγωγικότητας, παραγωγής και
εξαγωγών, αύξηση της τουριστικής κίνησης κατά 30%, το δε β' εξάμηνο του
2013, με μείωση δαπανών και αύξηση σχεδόν κατά 50% του ΠΔΕ, καταφέραμε, το
τέλος του 2013, το ΑΕΠ να ανέλθει στα 240 δις, οπότε το εναπομένον χρέος,
από 140% το 2011, μετά την παρέμβαση των θεών στην ελληνική τραγωδία «the
greek dept/το ελληνικό χρέος (παιζόταν στα αγγλικά με ελληνικούς
υπότιτλους), δηλ. «τους από μηχανής θεούς (διαγραφή και συμψηφισμό)»,
κατήλθε μόλις στο 83.3% του ΑΕΠ.
Το 2013, ήταν μια χρονιά που άφησε άναυδους τους Γερμανούς, τους
αξιωματούχους του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου, του ΕΚΤ, του EFSF και της
Ε.Ε., ενώ το τραγούδι από το ελληνικό μετα-punk συγκρότημα "The Greek Dept"
που παιζόταν στα ραδιόφωνα και στις ιδιωτικες τηλεοράσεις όλης της Ευρώπης
με τίτλο "I made it with my Greek way" ήταν -συμβολικά- η επιτυχία που
αποτελούσε την καλύτερη εκδίκηση, και που αποστόμωσε δια παντός τους
πικρόχολους αναλυτές κάθε είδους, γεννήτορες των κακών κριτικών για μια
πενταετία.
X. Οι καλοί θεοί της Ελλάδας μας δίνουν (;) και άλλες ελπίδες
Αποσπασμα
......................................
Ο λαός υπό το βάρος των προσθέτων μέτρων (φόρος επιτηδεύματος στους ελεύθερους επαγγελματίες, φόρος κατοχής οικίας, φόρος αναψυκτικών,…, μη χορήγηση από τα ασφαλιστικά ταμεία χαπιών Viagra, Levitra και Cialis κατά της στυτικής δυσλειτουργίας προξενηθείσας εκ καταθλίψεως λόγω των οικονομικών μέτρων, κ.λ.π. ) αλλά και της ταλαιπωρίας που υφίσταται στο ΙΚΑ, στα νοσοκομεία, κ.λ.π., ξεσπά κάθε φορά που βλέπει μπροστά του κρατικό λειτουργό.
Καθημερινά, καταγράφονται περιστατικά με φραστικές κυρίως επιθέσεις σε υπουργούς και βουλευτές, που βρέθηκαν σε κάποια ταβέρνα και δέχτηκαν στην καλύτερη περίπτωση την έντονη κριτική των θαμώνων και την απαίτηση να αποχωρήσουν από τον χώρο και στην χειρότερη απειλές, γιαουρτώματα και ξυλοδαρμοί.
Τον Απρίλιο του 2013, λόγω των παραπάνω προβλημάτων που αντιμετώπιζαν αρκετοί βουλευτές που στήριζαν –ακόμα- την κυβέρνηση διαχείρισης του εθνικού χρέους (με τους δύο πρώην συγκάτοικους φοιτητές σε πανεπιστήμιο των ΗΠΑ και τώρα Πρόεδρο και Αντιπρόεδρο της κυβέρνησης) απέσυραν την εμπιστοσύνη τους και σε σχετική ψηφοφορία επί προτάσεως δυσπιστίας ( μομφής) η κυβέρνηση έχασε την δεδηλωμένη .
Οι εκλογές θα διεξαχθούν τον Μάιο του 2013.
Λόγω του εκλογικού συστήματος(το πρώτο κόμμα λαμβάνει επιπλέον 50 έδρες), συνεπηχθη Λαϊκό Μέτωπο απόσεισης του χρέους που το συναποτελούσαν :
Πατριώτες βουλευτές που αποχώρησαν από τα φιλοευρωπαϊκά κόμματα (κυρίως του συντηρητικού και σοσιαλ-συντηρητικού χώρου ακόμη και από το εθνικο-λαϊκίστικο κόμμα )
η επιτροπή διαχωρισμού του χρέους σε ηθικό και ανήθικο/επαχθές
η επιτροπή διεκδίκησης των γερμανικών αποζημιώσεων
η επιτροπή αποζημίωσης Ελλήνων εραστών-επιβητόρων (τα kamakia)
η επιτροπή αποζημίωσης Ελλήνων gasterbeiter εραστών-επιβητόρων Δ. Γερμανίας
το ελληνικό παράρτημα της διεθνούς κίνησης “ένα σεντ την λέξη για να σώσουμε την Ελλάδα!”
το κίνημα ”μια σπίθα έχω μέσα στην καρδιά”
τo κίνημα “Γιώργος Θαλάσσης”
2 σοσιαλ-λαϊκίστικα απο-κόμματα με ηγέτες δικηγόρους-εργατολογους και πρωην αθλητές-δημοσιογράφους ,
Το κόμμα ”οι λιγούρηδες για εξουσία της αριστεράς”,
Συριζιασμενοι αριστεροί και άλλες τροτσκιστικές ομάδες
oι παλιμπαιδιζοντες (μετά από σοβαρό πρόβλημα υγείας) “παππούδες” του πολυτεχνείου και άλλες βολονταριστικες και ανώριμες πνευματικά ομάδες.
οι οικολόγοι πράσινοι και άλλοι χορτοφάγοι και φυσιολάτρες
η συνομοσπονδία ποδηλατών και άλλες σωματικά ναρκισσιστικές ομάδες (μεσήλικες ποδοσφαιριστές της Κυριακής, …)
μεγάλη έκπληξη ήταν η συμμετοχή του μετα-σταλινικού κόμματος στο Λαϊκό Μέτωπο.
Οι μόνες αλλαγές που έκανε εδώ και 10 έτη ήταν :
-η αντικατάσταση της ηγετιδός του (γιατί ολοκληρώθηκε η καρτέλλα των ενσήμων της) με τέως ”χαϊδεμένο παιδί” της δεξιάς και λεσβία, επί μακρόν σε κλιμακτήριο, η οποία ευτυχώς και αιφνιδίως εθεραπεύθη και
-ότι επέτρεψε (μετά το πειρατικό-επαναστατικό σκουλαρίκι στους νεολαίους)περαστό κόσμημα στον αφαλό (κοινώς σκουλαρίκια piercing αφαλού) για την θηλυκή νεολαία της. Ο συνήθης διάκοσμος -εκτός από συνθετικά διαμάντια- ήταν το κόκκινο αστέρι και το μεταμοντέρνο σφυροδρέπανο…
Οι δυο κύριοι αντίπαλοι των εκλογών ήταν ο Συνασπισμός της κυβέρνησης διαχείρισης του εθνικού χρέους και το Λαϊκό Μέτωπο απόσεισης του χρέους.
Η οικονομική ύφεση και τα διαδοχικώς λαμβανόμενα φορολογικά μέτρα, είχαν σαφώς οδηγήσει τους αρχικά “αδιάφορους” και ”αιωνίως αθώους” νοικοκύρηδες και παραδοσιακούς ψηφοφόρους του συντηρητικού και σοσιαλ-συντηρητικού χώρου προς τα αριστερά (μάλλον προς την αντιμνημονιακη κατεύθυνση). Μερικοί δε συντηρητικοί ελεύθεροι επαγγελματίες με κύριο πελάτη το δημόσιο, αφού η σκανδαλώδης “εύνοια της τύχης” τους εγκατέλειψε οριστικά (βέβαια πολύ καθυστερημένα, μετά την μετα-ολυμπιακή οικονομική κρίση που άρχισε το 2005 για να εξελιχθεί βαθμιαία στην κρίση του 2009) και ένοιωσαν πλέον τις επιπτώσεις της (μείωση κύκλου εργασιών και κερδών, συρρίκνωση προσωπικού, κ.λ.π.) μετά από 15 έτη ευημερίας, μετανιωμένοι για την αδιαφορία τους, διακινούσαν απίθανα κείμενα για την πρότερη πολιτική τους τοποθέτηση, (όπως το “Οι αδιάφοροι, του Αντόνιο Γκράμσι”[9], που περιγράφει την πρότερη ζωή τους) μερικοί δε έγιναν και φρικιά τύπου “ξεπεσμένος δεξιός”.
Ο ανταγωνισμός ήταν σκληρός. Ο λαός-μη έχοντας πλέον αυταπάτες- παρά την αηδία του και για τους δυο παραπάνω συνασπισμούς προτίμησε ολίγον περισσότερο το Λαϊκό Μέτωπο απόσεισης του χρέους που έλαβε 51,7% και με 177 βουλευτικές έδρες μπορούσε πλέον να εφαρμόσει το αντι-μνημονιακο πρόγραμμα του.
Βέβαια, όπως συμβαίνει στα λαϊκά μέτωπα, καθυστέρησε επί ένα μήνα η επιλογή των υπουργών και υφυπουργών που ολοκληρώθηκε (μετά από 27 ολονύχτιες συσκέψεις των νικητών) τον Ιούνιο του 2013, με σύνολο 97 υπουργών και υφυπουργών, για να υπάρχει αντιπροσωπευτικότητα. Εβδομηνταπενταρηδες επαγγελματίες αριστεροί της γενιάς του Λαμπράκη και του 114 με φαλάκρα και χιονάτα μουστάκια έγιναν –επιτέλους- υφυπουργοί….
…………………………………………………………………………………………………………
VΙΙΙ. Ιούνιος 2013
Η νεοεκλεγείσα ελληνική κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου απόσεισης του χρέους,
μη μπορώντας να περιμένει άλλο (60 έτη μετά την συνθήκη του Λονδίνου του
1953 «περί εξωτερικών Γερμανικών Χρεών») κηρύσσει μονόπλευρο συμψηφισμό των
απαιτήσεων που διατηρούσε από τις προαναφερόμενες αποζημιώσεις ύψους 162
δις, αλλά ατυχώς την χρονική στιγμή εκείνη, το μερίδιο της Γερμανίας επί του
δανείου του μνημονίου και τα ελληνικά ομόλογα στο θησαυροφυλάκιο γερμανικών
πιστωτικών ιδρυμάτων ανερχόταν μόλις στα 80 δις.
Οι πιο ριζοσπάστες της κυβέρνησης απαίτησαν και επέτυχαν να επιδιωχθεί η
άμεση είσπραξη και μέρους των υπολοίπου της οφειλής, με κατάσχεση γερμανικής
περιουσίας λ.χ. των σημαντικότερων εταιρειών Γερμανικών συμφερόντων, από το
σύνολο 120 περίπου με έδρα στην Ελλάδα, και με κάθε άλλο πρόσφορο μέσο.
........................................
Ας θυμηθούμε, ότι παρά τις γκρίνιες των ΜΜΕ και των πολιτικών μας για
μηδενικές επενδύσεις από το εξωτερικό, η Τράπεζα της Ελλάδας αναφέρει
σχετικά ότι "από το 2004 έως το 2008 οι ακαθάριστες εισροές Ξένων Άμεσων
Επενδύσεων ανήρθαν στα 28,4 δισεκατομμύρια ευρώ", ενώ σύμφωνα με το
Ελληνογερμανικό Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο, το 2010 (εποχή
οικονομικής κρίσης για την Ελλάδα) οι ελληνικές εισαγωγές από την Γερμανία
ανήλθαν στα 5,93 δις, ενώ οι ελληνικές εξαγωγές στην Γερμανία ήταν
υποτριπλάσιες (1,96 δις). Πολλαπλασιάζοντας 4 δις μέσο ετήσιο εμπορικό
έλλειμμα της χώρας με την Γερμανία επί 20 έτη, προκύπτει συνολικό εμπορικό
έλλειμμα 80 δις της χώρας μας και αντίστοιχο εμπορικό πλεόνασμα εις όφελος
της Γερμανίας. Το 2009 εισήχθησαν γερμανικά αυτοκίνητα αξίας 767 εκατ., ενώ
το 2010 μειώθηκαν σε 270 εκατ.!
" Συμπεράσματα μελέτης ελληνικής τράπεζας, Απρίλιος 2011 : Η υπερκατανάλωση
και η απώλεια ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας κατά την τελευταία
10-ετία οδήγησαν σε ευμεγέθη και επίμονα ελλείμματα του Ισοζυγίου Τρεχουσών
Συναλλαγών (ΙΤΣ) και τη συνακόλουθη ταχεία άνοδο του ακαθάριστου εξωτερικού
χρέους. .
Στην αντιμετώπιση των εξωτερικών ελλειμμάτων μπορούν να συμβάλλουν και οι
Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (ΑΞΕ). Ωστόσο, ενώ βραχυπρόθεσμα . συμβάλλουν στη
χρηματοδότηση των ελλειμμάτων του ΙΤΣ μέσω της εισροής κεφαλαίου,
μεσοπρόθεσμα το βαρύνουν με την επανεξαγωγή των κερδών τους (ενίοτε και με
στρεβλή τιμολόγηση των ενδοομιλικών συναλλαγών). Επομένως, το καθαρό
αποτέλεσμα στο ΙΤΣ εξαρτάται από το είδος των ΑΞΕ. Θετικό αποτέλεσμα
παράγουν οι ΑΞΕ οι οποίες δημιουργούν εμπόριο (trade oriented) και
συμπληρώνουν το συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας Αντίθετα, οι ΑΞΕ
υποκατάστασης εμπορίου μπορεί να εκτοπίζουν εγχώριες επιχειρήσεις με
εξαγωγικό προσανατολισμό.
Η συνολική ευημερία ωφελείται περισσότερο αν οι ΑΞΕ ωθούν στην αναδιάρθρωση
των κλάδων σε συμφωνία με ένα δυναμικό συγκριτικό πλεονέκτημα, ήτοι, στην
στροφή προς προϊόντα υψηλής τεχνολογίας και άρα υψηλής προστιθέμενης αξίας.
Αυτό ουδέποτε επετεύχθη. Μεταπολεμικά, το επίπεδο των ΑΞΕ στην Ελλάδα υπήρξε
ιδιαίτερα χαμηλό, αφορούσαν δε σχεδόν αποκλειστικά δραστηριότητες
εκμετάλλευσης φυσικών πόρων και έντασης εργασίας ... Τα τελευταία έτη, η
πλειονότητα των ΑΞΕ πραγματοποιήθηκε σε τομείς χαμηλής τεχνολογίας, ιδίως
στο λιανικό εμπόριο και γενικότερα σε υπηρεσίες εξυπηρέτησης της
-μεγεθυνόμενης- εγχώριας αγοράς. Αυτή την τάση ευνόησαν οι ολιγοπωλιακές
δομές πολλών κλάδων της ελληνικής οικονομίας. Επίσης, η υπερτίμηση της
πραγματικής ισοτιμίας δημιουργούσε μεγαλύτερα περιθώρια κέρδους για προϊόντα
και υπηρεσίες που έχουν παραχθεί αλλού, με δεδομένο κόστος. Τέλος, οι
περισσότερες ΑΞΕ αφορούσαν εξαγορές εγχώριων επιχειρήσεων και όχι δημιουργία
νέων (Greenfield investment). Ως αποτέλεσμα, δεν επεκτείνεται η παραγωγική
βάση της οικονομίας αλλά μόνο μεταβάλλεται η εθνικότητα της ιδιοκτησίας του
κεφαλαίου."
........................................
Ταυτόχρονα, μόλις προσγειώθηκαν σε ελληνικά αεροδρόμια τα πρώτα είκοσι
αεροπλάνα της LUFTHANSA και άλλων γερμανικών εταιρειών πτήσεων charter,
κατασχέθηκαν από την ελληνική κυβέρνηση, οι δε επιβάτες τους, πάνω από 3700,
φιλοξενηθήκαν υπό περιορισμό, αναγκαστικά διασκορπιζόμενοι σε διάφορα μέρη.
Επίσης η είσπραξη μέρους του υπολοίπου της γερμανικής οφειλής, συνεχίσθηκε
με τις κατασχέσεις του υπολειπόμενου χρόνου εκμετάλλευσης του αεροδρομίου "
Ελευθέριος Βενιζέλος" από την εταιρία «Hochtief» (που είχε κατασκευάσει και
το καταφύγιο του Αδόλφου Χίτλερ), της Siemens Hellas, θυγατρικών
φαρμακευτικών εταιρειών, κ.λ.π.
Η γερμανική κυβέρνηση, προ των επερχομένων εκλογών, σκλήρυνε την στάση της
και κήρυξε τον πόλεμο στην Ελλάδα.
Γερμανικά πολεμικά αεροπλάνα εμφανίσθηκαν μετά από 72 έτη στον ελληνικό
εναέριο χώρο για να ασκήσουν πίεση. Από τον γερμανικό σχηματισμό 2 αεροπλάνα
με πιλότους, που ήταν εγγονοί παρασημοφορημενων χιτλερικών αεροπόρων
βομβαρδιστικών καθέτου εφορμήσεως Junkers Ju 87 «Stuka» της Luftwaffe,
ενεπλάκησαν σε σκληρές και επικίνδυνες αερομαχίες με ισάριθμα ελληνικά
καταδιωκτικά. Κατά τους ελιγμούς πάνω από την Κέρκυρα συγκρούσθηκαν 2
αντίπαλα αεροπλάνα και κατέπεσαν στο Ιόνιο. Παρακούοντας τις κατευναστικές
διαταγές του ελληνικού κέντρου επιχειρήσεων, 2 καταδιωκτικά με πιλότους ,
εγγονοί σφαγιασθεντων παππούδων στο Δίστομο και στα Καλάβρυτα, εκτόξευσαν
ακαριαία όλους τους διαθεσίμους πυραύλους αέρα-αέρα και καταρριφθήκαν τρία
γερμανικά αεροπλάνα .
Η ΕΕ, το ΝΑΤΟ και ο ΟΗΕ με πολύ αυστηρές ανακοινώσεις καταδίκασαν τις
απαράδεκτες - για πολιτισμένα (λέμε τώρα) κράτη-συμμάχους στο ΝΑΤΟ και
εταίρους στην ΕΕ - πολεμικές εμπλοκές πάνω από τον ελληνικό εναέριο χώρο
καθώς και τον -σε bungalows- περιορισμό Γερμανών τουριστών (οι περσότεροι
των οποίων δεν είχαν αντίρρηση για την δωρεάν πατροπαράδοτη ελληνική
φιλοξενία, την δε βραδινή ικανοποίηση των ενδιαφερομένων Γερμανίδων,
ανέλαβαν - σχεδόν μυστικά και λαμβάνοντας όλες τις απαραίτητες προφυλάξεις
για να μην γίνουν αντιληπτοί από τους ημεδαπούς- αγγλομαθή και γερμανομαθή
βαλκάνια γκαρσόνια).
Μετά την Τουρκία στην Κύπρο το 1974, ήταν η δεύτερη φορα που μέλος του ΝΑΤΟ
επιτίθεται σε άλλο μέλος του . Η κυβέρνηση έξαλλη απεφάσισε την έξοδο μας
από το ΝΑΤΟ . Ευτυχώς, εκτός ΝΑΤΟ, θα γλυτώναμε ένα σωρό ετήσιες δαπάνες για
εξοπλισμούς που βάρυναν από την δεκαετία του '60 τους ελληνικούς
προϋπολογισμούς, καθώς και τα τρέχοντα έξοδα του πολεμικού μας ναυτικού (
τροφοδοσία προσωπικού, καύσιμα, πολεμοφόδια και εκτός έδρας) για τις
περιπολίες έναντι της πειρατείας που είχε αναπτυχθεί στα παράλια της Βορείου
Αφρικής, μετά τις συνεχιζόμενες επιθέσεις, εξεγέρσεις και διαμάχες που
συνέχιζαν από το 2011 έως σήμερα, μεταξύ ΝΑΤΟ και αραβικών κρατών, αραβικών
κρατών και νέων ασταθών κρατών και φυλών..
ΙΧ. Σεπτέμβριος 2013
Όμως η γερμανική κοινή γνώμη μεταστράφηκε (όπως είχε ήδη διαφανεί καθ' όλη
την διάρκεια του 2011, με τις διαδοχικές πανωλεθρίες που υπέστησαν το FDP
και οι Χριστιανοδημοκράτες, κατά τις εκλογές στα περισσότερα κρατίδια) και
τις ομοσπονδιακές εκλογές κέρδισαν - κατά κράτος - οι Σοσιαλδημοκράτες και
οι Πράσινοι. Σχηματίσθηκε λοιπόν κυβέρνηση συνασπισμού Σοσιαλδημοκρατών και
Πρασίνων με την ανοχή του κόμματος της Αριστεράς(Die Linke).
......................................
"Στις 3 Οκτωβρίου συμπληρώνονται 24 χρόνια από την ένωση των δυο Γερμανιών.
Ίσως σε καμία άλλη περίπτωση μια τόσο λαμπρή επέτειος δεν προκάλεσε τόσο
αρνητικά σχόλια και από τις δυο πλευρές του Ατλαντικού.
Οι περισσότεροι συμφώνησαν ότι η ενοποίηση ήταν πρόωρη και πως η Δυτική
Γερμανία απλώς εξαγόρασε την Ανατολική για ένα κομμάτι ψωμί. Ο τότε
επικεφαλής των σοσιαλδημοκρατών, Όσκαρ Λαφοντέν, προειδοποιούσε ότι η
ενοποίηση θα δημιουργήσει ένα εσωτερικό χάσμα αντικαθιστώντας το φυσικό
τείχος του Βερολίνου με ένα ταξικό τείχος ανάμεσα σε δυτικογερμανούς και
ανατολικογερμανούς. Κανένας δεν ήθελε όμως να τον ακούσει.
Και ύστερα η Γερμανία ανέλαβε και επισήμως το ρόλο της οικονομικής
ατμομηχανής της Ευρώπης, αντιλαμβανόμενη την ΕΕ ως ένα πολύτιμο εργαλείο για
την κυριαρχία της. Τα πλεονάσματα που παρουσιάζει σήμερα σε αντίθεση με τα
τεράστια χρέη της ευρωπαϊκής περιφέρειας, που οδήγησαν σε κοινωνικές και
οικονομικές περιπέτειες την Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ισπανία, ήταν
μια μόνο από τις συνέπειες που πολλοί προέβλεπαν αλλά ελάχιστοι ήθελαν να
αντιμετωπίσουν κατάματα. Ευρώπη δυο ταχυτήτων και Γερμανία δυο ταχυτήτων..
Χρόνια Πολλά Βερολίνο. Οι μελλοθάνατοι σε χαιρετούν"(ενόψει του Γ'
Γερμανο-ευρωπαϊκού πολέμου ;)
Υπό το κράτος της επετείου της πτώσης του τείχους, ο 68χρονος πλέον Daniel
Cohn-Bendit, υπουργός εξωτερικών της νέας γερμανικής κυβέρνησης και γνωστός
υποστηρικτής της χώρας μας στην Ε.Ε., μετά από σκληρές διαπραγματεύσεις με
την ελληνική πλευρά - με το σκεπτικό ότι η ενσωμάτωση του σχεδόν αλκοολικού
και αδιάφορου για εργασία πληθυσμού της πρώην ανατολικής Γερμανίας και άλλα
παρόμοια βαρίδια που πρέπει να αντιμετωπίσει άμεσα η νέα γερμανική
κυβέρνηση όπως αύξηση των επί δεκαετία καθηλωμένων μισθών των Γερμανών
εργαζομένων, η ανόρθωση του κοινωνικού κράτους,. καθιστούν ανεδαφική την
άμεση αποπληρωμή των 162-80=82 δις, συμφωνήθηκε η αποπληρωμή των γερμανικών
οφειλών να γίνει με ευρωομόλογα που βαρύνουν την Γερμανία και που θα
διατίθενται σε δέκα ετήσιες δόσεις.
Με τις δόσεις αυτές θα άρχιζε να μειώνεται το συνολικό ελληνικό χρέος που το
2011 ήταν 340 δις και -μετά από επεισοδιακή Σύσκεψη Κορυφής των 27 ηγετών
της Ε.Ε. τον Δεκέμβριο του 2013 - αποφασίσθηκε τελικά η επαναδιαπραγμάτευση
του ελληνικού χρέους των 110 δις σε 20 έτη με επιτόκιο 2% (δηλ. όσο σχεδόν
δανείζονταν το τέλος του 2013 οι τράπεζες από το ΕΚΤ).
Tο δημόσιο χρέος μας είχε ανέλθει στα 400 δις στο τέλος του 2013. Η επιτροπή
εντοπισμού του ανήθικου/επαχθούς χρέους εργάσθηκε συστηματικά από την ίδρυση
της, επί 3 σχεδόν έτη και με εξέταση των προαναφερόμενων τριών όρων
υπολόγισε το επαχθές χρέος και τους τόκους που προέρχονται απ' αυτό .
Έξη μήνες μετά την κυβερνητική μεταβολή, ψηφίσθηκε στην ελληνική βουλή η
διαγραφή των απεχθών χρεών (των δημοσίων δαπανών που δεν χρησιμοποιήθηκαν
προς όφελος των πολιτών, αλλά ήταν το αποτέλεσμα της διαφθοράς, των
υπερτιμολογήσεων κλπ), που ανερχόταν στο 30% του συνολικού χρέους των 400
δις, δηλ. 120 δις. Αν αφαιρέσουμε από το συνολικό χρέος των 400 δις, τα
80 δις που συμψηφίσαμε με μέρος των γερμανικών κατοχικών αποζημιώσεων και το
απεχθές χρέος των120 δις, απομένει χρέος μόνον 200 δις.
Η φράση " the greek pride" ή " the greek filotimo" μεταφράζεται ως
υπερηφάνεια, φιλότιμο, φιλοτιμία , υπεροψία (που για τους πραγματικούς
φιλέλληνες αποδίδεται καλύτερα με την υπεροψία απέναντι σε κάθε ηλίθιο
καθολικό ή προτεσταντικό κανόνα) εξηγούσε συνοπτικά τι πραγματικά συνέβη.
Κυρίως, λόγω των επανειλημμένων καυστικών σχολίων γερμανικών εφημερίδων και
περιοδικών (Focus, Spiegel, κ.λ.π.), με ελληνικό πείσμα και εφευρετικότητα,
και με εργώδεις προσπάθειες, αύξηση παραγωγικότητας, παραγωγής και
εξαγωγών, αύξηση της τουριστικής κίνησης κατά 30%, το δε β' εξάμηνο του
2013, με μείωση δαπανών και αύξηση σχεδόν κατά 50% του ΠΔΕ, καταφέραμε, το
τέλος του 2013, το ΑΕΠ να ανέλθει στα 240 δις, οπότε το εναπομένον χρέος,
από 140% το 2011, μετά την παρέμβαση των θεών στην ελληνική τραγωδία «the
greek dept/το ελληνικό χρέος (παιζόταν στα αγγλικά με ελληνικούς
υπότιτλους), δηλ. «τους από μηχανής θεούς (διαγραφή και συμψηφισμό)»,
κατήλθε μόλις στο 83.3% του ΑΕΠ.
Το 2013, ήταν μια χρονιά που άφησε άναυδους τους Γερμανούς, τους
αξιωματούχους του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου, του ΕΚΤ, του EFSF και της
Ε.Ε., ενώ το τραγούδι από το ελληνικό μετα-punk συγκρότημα "The Greek Dept"
που παιζόταν στα ραδιόφωνα και στις ιδιωτικες τηλεοράσεις όλης της Ευρώπης
με τίτλο "I made it with my Greek way" ήταν -συμβολικά- η επιτυχία που
αποτελούσε την καλύτερη εκδίκηση, και που αποστόμωσε δια παντός τους
πικρόχολους αναλυτές κάθε είδους, γεννήτορες των κακών κριτικών για μια
πενταετία.
X. Οι καλοί θεοί της Ελλάδας μας δίνουν (;) και άλλες ελπίδες
VΙΙΙ. Ιούνιος 2013
Η νεοεκλεγείσα ελληνική κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου απόσεισης του χρέους,
μη μπορώντας να περιμένει άλλο (60 έτη μετά την συνθήκη του Λονδίνου του
1953 «περί εξωτερικών Γερμανικών Χρεών») κηρύσσει μονόπλευρο συμψηφισμό των
απαιτήσεων που διατηρούσε από τις προαναφερόμενες αποζημιώσεις ύψους 162
δις, αλλά ατυχώς την χρονική στιγμή εκείνη, το μερίδιο της Γερμανίας επί του
δανείου του μνημονίου και τα ελληνικά ομόλογα στο θησαυροφυλάκιο γερμανικών
πιστωτικών ιδρυμάτων ανερχόταν μόλις στα 80 δις.
Οι πιο ριζοσπάστες της κυβέρνησης απαίτησαν και επέτυχαν να επιδιωχθεί η
άμεση είσπραξη και μέρους των υπολοίπου της οφειλής, με κατάσχεση γερμανικής
περιουσίας λ.χ. των σημαντικότερων εταιρειών Γερμανικών συμφερόντων, από το
σύνολο 120 περίπου με έδρα στην Ελλάδα, και με κάθε άλλο πρόσφορο μέσο.
........................................
Ας θυμηθούμε, ότι παρά τις γκρίνιες των ΜΜΕ και των πολιτικών μας για
μηδενικές επενδύσεις από το εξωτερικό, η Τράπεζα της Ελλάδας αναφέρει
σχετικά ότι "από το 2004 έως το 2008 οι ακαθάριστες εισροές Ξένων Άμεσων
Επενδύσεων ανήρθαν στα 28,4 δισεκατομμύρια ευρώ", ενώ σύμφωνα με το
Ελληνογερμανικό Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο, το 2010 (εποχή
οικονομικής κρίσης για την Ελλάδα) οι ελληνικές εισαγωγές από την Γερμανία
ανήλθαν στα 5,93 δις, ενώ οι ελληνικές εξαγωγές στην Γερμανία ήταν
υποτριπλάσιες (1,96 δις). Πολλαπλασιάζοντας 4 δις μέσο ετήσιο εμπορικό
έλλειμμα της χώρας με την Γερμανία επί 20 έτη, προκύπτει συνολικό εμπορικό
έλλειμμα 80 δις της χώρας μας και αντίστοιχο εμπορικό πλεόνασμα εις όφελος
της Γερμανίας. Το 2009 εισήχθησαν γερμανικά αυτοκίνητα αξίας 767 εκατ., ενώ
το 2010 μειώθηκαν σε 270 εκατ.!
" Συμπεράσματα μελέτης ελληνικής τράπεζας, Απρίλιος 2011 : Η υπερκατανάλωση
και η απώλεια ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας κατά την τελευταία
10-ετία οδήγησαν σε ευμεγέθη και επίμονα ελλείμματα του Ισοζυγίου Τρεχουσών
Συναλλαγών (ΙΤΣ) και τη συνακόλουθη ταχεία άνοδο του ακαθάριστου εξωτερικού
χρέους. .
Στην αντιμετώπιση των εξωτερικών ελλειμμάτων μπορούν να συμβάλλουν και οι
Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (ΑΞΕ). Ωστόσο, ενώ βραχυπρόθεσμα . συμβάλλουν στη
χρηματοδότηση των ελλειμμάτων του ΙΤΣ μέσω της εισροής κεφαλαίου,
μεσοπρόθεσμα το βαρύνουν με την επανεξαγωγή των κερδών τους (ενίοτε και με
στρεβλή τιμολόγηση των ενδοομιλικών συναλλαγών). Επομένως, το καθαρό
αποτέλεσμα στο ΙΤΣ εξαρτάται από το είδος των ΑΞΕ. Θετικό αποτέλεσμα
παράγουν οι ΑΞΕ οι οποίες δημιουργούν εμπόριο (trade oriented) και
συμπληρώνουν το συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας Αντίθετα, οι ΑΞΕ
υποκατάστασης εμπορίου μπορεί να εκτοπίζουν εγχώριες επιχειρήσεις με
εξαγωγικό προσανατολισμό.
Η συνολική ευημερία ωφελείται περισσότερο αν οι ΑΞΕ ωθούν στην αναδιάρθρωση
των κλάδων σε συμφωνία με ένα δυναμικό συγκριτικό πλεονέκτημα, ήτοι, στην
στροφή προς προϊόντα υψηλής τεχνολογίας και άρα υψηλής προστιθέμενης αξίας.
Αυτό ουδέποτε επετεύχθη. Μεταπολεμικά, το επίπεδο των ΑΞΕ στην Ελλάδα υπήρξε
ιδιαίτερα χαμηλό, αφορούσαν δε σχεδόν αποκλειστικά δραστηριότητες
εκμετάλλευσης φυσικών πόρων και έντασης εργασίας ... Τα τελευταία έτη, η
πλειονότητα των ΑΞΕ πραγματοποιήθηκε σε τομείς χαμηλής τεχνολογίας, ιδίως
στο λιανικό εμπόριο και γενικότερα σε υπηρεσίες εξυπηρέτησης της
-μεγεθυνόμενης- εγχώριας αγοράς. Αυτή την τάση ευνόησαν οι ολιγοπωλιακές
δομές πολλών κλάδων της ελληνικής οικονομίας. Επίσης, η υπερτίμηση της
πραγματικής ισοτιμίας δημιουργούσε μεγαλύτερα περιθώρια κέρδους για προϊόντα
και υπηρεσίες που έχουν παραχθεί αλλού, με δεδομένο κόστος. Τέλος, οι
περισσότερες ΑΞΕ αφορούσαν εξαγορές εγχώριων επιχειρήσεων και όχι δημιουργία
νέων (Greenfield investment). Ως αποτέλεσμα, δεν επεκτείνεται η παραγωγική
βάση της οικονομίας αλλά μόνο μεταβάλλεται η εθνικότητα της ιδιοκτησίας του
κεφαλαίου."
........................................
Ταυτόχρονα, μόλις προσγειώθηκαν σε ελληνικά αεροδρόμια τα πρώτα είκοσι
αεροπλάνα της LUFTHANSA και άλλων γερμανικών εταιρειών πτήσεων charter,
κατασχέθηκαν από την ελληνική κυβέρνηση, οι δε επιβάτες τους, πάνω από 3700,
φιλοξενηθήκαν υπό περιορισμό, αναγκαστικά διασκορπιζόμενοι σε διάφορα μέρη.
Επίσης η είσπραξη μέρους του υπολοίπου της γερμανικής οφειλής, συνεχίσθηκε
με τις κατασχέσεις του υπολειπόμενου χρόνου εκμετάλλευσης του αεροδρομίου "
Ελευθέριος Βενιζέλος" από την εταιρία «Hochtief» (που είχε κατασκευάσει και
το καταφύγιο του Αδόλφου Χίτλερ), της Siemens Hellas, θυγατρικών
φαρμακευτικών εταιρειών, κ.λ.π.
Η γερμανική κυβέρνηση, προ των επερχομένων εκλογών, σκλήρυνε την στάση της
και κήρυξε τον πόλεμο στην Ελλάδα.
Γερμανικά πολεμικά αεροπλάνα εμφανίσθηκαν μετά από 72 έτη στον ελληνικό
εναέριο χώρο για να ασκήσουν πίεση. Από τον γερμανικό σχηματισμό 2 αεροπλάνα
με πιλότους, που ήταν εγγονοί παρασημοφορημενων χιτλερικών αεροπόρων
βομβαρδιστικών καθέτου εφορμήσεως Junkers Ju 87 «Stuka» της Luftwaffe,
ενεπλάκησαν σε σκληρές και επικίνδυνες αερομαχίες με ισάριθμα ελληνικά
καταδιωκτικά. Κατά τους ελιγμούς πάνω από την Κέρκυρα συγκρούσθηκαν 2
αντίπαλα αεροπλάνα και κατέπεσαν στο Ιόνιο. Παρακούοντας τις κατευναστικές
διαταγές του ελληνικού κέντρου επιχειρήσεων, 2 καταδιωκτικά με πιλότους ,
εγγονοί σφαγιασθεντων παππούδων στο Δίστομο και στα Καλάβρυτα, εκτόξευσαν
ακαριαία όλους τους διαθεσίμους πυραύλους αέρα-αέρα και καταρριφθήκαν τρία
γερμανικά αεροπλάνα .
Η ΕΕ, το ΝΑΤΟ και ο ΟΗΕ με πολύ αυστηρές ανακοινώσεις καταδίκασαν τις
απαράδεκτες - για πολιτισμένα (λέμε τώρα) κράτη-συμμάχους στο ΝΑΤΟ και
εταίρους στην ΕΕ - πολεμικές εμπλοκές πάνω από τον ελληνικό εναέριο χώρο
καθώς και τον -σε bungalows- περιορισμό Γερμανών τουριστών (οι περσότεροι
των οποίων δεν είχαν αντίρρηση για την δωρεάν πατροπαράδοτη ελληνική
φιλοξενία, την δε βραδινή ικανοποίηση των ενδιαφερομένων Γερμανίδων,
ανέλαβαν - σχεδόν μυστικά και λαμβάνοντας όλες τις απαραίτητες προφυλάξεις
για να μην γίνουν αντιληπτοί από τους ημεδαπούς- αγγλομαθή και γερμανομαθή
βαλκάνια γκαρσόνια).
Μετά την Τουρκία στην Κύπρο το 1974, ήταν η δεύτερη φορα που μέλος του ΝΑΤΟ
επιτίθεται σε άλλο μέλος του . Η κυβέρνηση έξαλλη απεφάσισε την έξοδο μας
από το ΝΑΤΟ . Ευτυχώς, εκτός ΝΑΤΟ, θα γλυτώναμε ένα σωρό ετήσιες δαπάνες για
εξοπλισμούς που βάρυναν από την δεκαετία του '60 τους ελληνικούς
προϋπολογισμούς, καθώς και τα τρέχοντα έξοδα του πολεμικού μας ναυτικού (
τροφοδοσία προσωπικού, καύσιμα, πολεμοφόδια και εκτός έδρας) για τις
περιπολίες έναντι της πειρατείας που είχε αναπτυχθεί στα παράλια της Βορείου
Αφρικής, μετά τις συνεχιζόμενες επιθέσεις, εξεγέρσεις και διαμάχες που
συνέχιζαν από το 2011 έως σήμερα, μεταξύ ΝΑΤΟ και αραβικών κρατών, αραβικών
κρατών και νέων ασταθών κρατών και φυλών..
ΙΧ. Σεπτέμβριος 2013
Όμως η γερμανική κοινή γνώμη μεταστράφηκε (όπως είχε ήδη διαφανεί καθ' όλη
την διάρκεια του 2011, με τις διαδοχικές πανωλεθρίες που υπέστησαν το FDP
και οι Χριστιανοδημοκράτες, κατά τις εκλογές στα περισσότερα κρατίδια) και
τις ομοσπονδιακές εκλογές κέρδισαν - κατά κράτος - οι Σοσιαλδημοκράτες και
οι Πράσινοι. Σχηματίσθηκε λοιπόν κυβέρνηση συνασπισμού Σοσιαλδημοκρατών και
Πρασίνων με την ανοχή του κόμματος της Αριστεράς(Die Linke).
......................................
"Στις 3 Οκτωβρίου συμπληρώνονται 24 χρόνια από την ένωση των δυο Γερμανιών.
Ίσως σε καμία άλλη περίπτωση μια τόσο λαμπρή επέτειος δεν προκάλεσε τόσο
αρνητικά σχόλια και από τις δυο πλευρές του Ατλαντικού.
Οι περισσότεροι συμφώνησαν ότι η ενοποίηση ήταν πρόωρη και πως η Δυτική
Γερμανία απλώς εξαγόρασε την Ανατολική για ένα κομμάτι ψωμί. Ο τότε
επικεφαλής των σοσιαλδημοκρατών, Όσκαρ Λαφοντέν, προειδοποιούσε ότι η
ενοποίηση θα δημιουργήσει ένα εσωτερικό χάσμα αντικαθιστώντας το φυσικό
τείχος του Βερολίνου με ένα ταξικό τείχος ανάμεσα σε δυτικογερμανούς και
ανατολικογερμανούς. Κανένας δεν ήθελε όμως να τον ακούσει.
Και ύστερα η Γερμανία ανέλαβε και επισήμως το ρόλο της οικονομικής
ατμομηχανής της Ευρώπης, αντιλαμβανόμενη την ΕΕ ως ένα πολύτιμο εργαλείο για
την κυριαρχία της. Τα πλεονάσματα που παρουσιάζει σήμερα σε αντίθεση με τα
τεράστια χρέη της ευρωπαϊκής περιφέρειας, που οδήγησαν σε κοινωνικές και
οικονομικές περιπέτειες την Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Ισπανία, ήταν
μια μόνο από τις συνέπειες που πολλοί προέβλεπαν αλλά ελάχιστοι ήθελαν να
αντιμετωπίσουν κατάματα. Ευρώπη δυο ταχυτήτων και Γερμανία δυο ταχυτήτων..
Χρόνια Πολλά Βερολίνο. Οι μελλοθάνατοι σε χαιρετούν"(ενόψει του Γ'
Γερμανο-ευρωπαϊκού πολέμου ;)
Υπό το κράτος της επετείου της πτώσης του τείχους, ο 68χρονος πλέον Daniel
Cohn-Bendit, υπουργός εξωτερικών της νέας γερμανικής κυβέρνησης και γνωστός
υποστηρικτής της χώρας μας στην Ε.Ε., μετά από σκληρές διαπραγματεύσεις με
την ελληνική πλευρά - με το σκεπτικό ότι η ενσωμάτωση του σχεδόν αλκοολικού
και αδιάφορου για εργασία πληθυσμού της πρώην ανατολικής Γερμανίας και άλλα
παρόμοια βαρίδια που πρέπει να αντιμετωπίσει άμεσα η νέα γερμανική
κυβέρνηση όπως αύξηση των επί δεκαετία καθηλωμένων μισθών των Γερμανών
εργαζομένων, η ανόρθωση του κοινωνικού κράτους,. καθιστούν ανεδαφική την
άμεση αποπληρωμή των 162-80=82 δις, συμφωνήθηκε η αποπληρωμή των γερμανικών
οφειλών να γίνει με ευρωομόλογα που βαρύνουν την Γερμανία και που θα
διατίθενται σε δέκα ετήσιες δόσεις.
Με τις δόσεις αυτές θα άρχιζε να μειώνεται το συνολικό ελληνικό χρέος που το
2011 ήταν 340 δις και -μετά από επεισοδιακή Σύσκεψη Κορυφής των 27 ηγετών
της Ε.Ε. τον Δεκέμβριο του 2013 - αποφασίσθηκε τελικά η επαναδιαπραγμάτευση
του ελληνικού χρέους των 110 δις σε 20 έτη με επιτόκιο 2% (δηλ. όσο σχεδόν
δανείζονταν το τέλος του 2013 οι τράπεζες από το ΕΚΤ).
Tο δημόσιο χρέος μας είχε ανέλθει στα 400 δις στο τέλος του 2013. Η επιτροπή
εντοπισμού του ανήθικου/επαχθούς χρέους εργάσθηκε συστηματικά από την ίδρυση
της, επί 3 σχεδόν έτη και με εξέταση των προαναφερόμενων τριών όρων
υπολόγισε το επαχθές χρέος και τους τόκους που προέρχονται απ' αυτό .
Έξη μήνες μετά την κυβερνητική μεταβολή, ψηφίσθηκε στην ελληνική βουλή η
διαγραφή των απεχθών χρεών (των δημοσίων δαπανών που δεν χρησιμοποιήθηκαν
προς όφελος των πολιτών, αλλά ήταν το αποτέλεσμα της διαφθοράς, των
υπερτιμολογήσεων κλπ), που ανερχόταν στο 30% του συνολικού χρέους των 400
δις, δηλ. 120 δις. Αν αφαιρέσουμε από το συνολικό χρέος των 400 δις, τα
80 δις που συμψηφίσαμε με μέρος των γερμανικών κατοχικών αποζημιώσεων και το
απεχθές χρέος των120 δις, απομένει χρέος μόνον 200 δις.
Η φράση " the greek pride" ή " the greek filotimo" μεταφράζεται ως
υπερηφάνεια, φιλότιμο, φιλοτιμία , υπεροψία (που για τους πραγματικούς
φιλέλληνες αποδίδεται καλύτερα με την υπεροψία απέναντι σε κάθε ηλίθιο
καθολικό ή προτεσταντικό κανόνα) εξηγούσε συνοπτικά τι πραγματικά συνέβη.
Κυρίως, λόγω των επανειλημμένων καυστικών σχολίων γερμανικών εφημερίδων και
περιοδικών (Focus, Spiegel, κ.λ.π.), με ελληνικό πείσμα και εφευρετικότητα,
και με εργώδεις προσπάθειες, αύξηση παραγωγικότητας, παραγωγής και
εξαγωγών, αύξηση της τουριστικής κίνησης κατά 30%, το δε β' εξάμηνο του
2013, με μείωση δαπανών και αύξηση σχεδόν κατά 50% του ΠΔΕ, καταφέραμε, το
τέλος του 2013, το ΑΕΠ να ανέλθει στα 240 δις, οπότε το εναπομένον χρέος,
από 140% το 2011, μετά την παρέμβαση των θεών στην ελληνική τραγωδία «the
greek dept/το ελληνικό χρέος (παιζόταν στα αγγλικά με ελληνικούς
υπότιτλους), δηλ. «τους από μηχανής θεούς (διαγραφή και συμψηφισμό)»,
κατήλθε μόλις στο 83.3% του ΑΕΠ.
Το 2013, ήταν μια χρονιά που άφησε άναυδους τους Γερμανούς, τους
αξιωματούχους του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου, του ΕΚΤ, του EFSF και της
Ε.Ε., ενώ το τραγούδι από το ελληνικό μετα-punk συγκρότημα "The Greek Dept"
που παιζόταν στα ραδιόφωνα και στις ιδιωτικες τηλεοράσεις όλης της Ευρώπης
με τίτλο "I made it with my Greek way" ήταν -συμβολικά- η επιτυχία που
αποτελούσε την καλύτερη εκδίκηση, και που αποστόμωσε δια παντός τους
πικρόχολους αναλυτές κάθε είδους, γεννήτορες των κακών κριτικών για μια
πενταετία.
X. Οι καλοί θεοί της Ελλάδας μας δίνουν (;) και άλλες ελπίδες
Κυριακή 4 Δεκεμβρίου 2011
Α.Μανιτάκης:Προλεγόμενα σε μια απόπειρα πολιτειακής ανίχνευσης της νέας, παγκοσμιοποιημένης, εποχής στη χώρα μας
Προλεγόμενα σε μια απόπειρα πολιτειακής ανίχνευσης της νέας, παγκοσμιοποιημένης, εποχής στη χώρα μας.
του Αντώνη Μανιτάκη
1.Το τέλος της μεταπολίτευσης και η επώδυνη κυοφορία μιας άλλης εποχής
Ανεξάρτητα από τη θέση που παίρνει κανείς, αρνητική ή θετική, απέναντι στην αναγκαστική υπαγωγή της χώρας μας υπό την επιτήρηση του «Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης» με τη σύναψη της «Δανειακής Σύμβασης Διευκόλυνσης» των 80 δισεκατομμυρίων Ευρώ και με την προσφυγή στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, εκείνο που διαφαίνεται, ως σίγουρο, είναι ότι το έτος 2010, και ακριβέστερα η 3η ή η 8η Μαΐου, σηματοδοτεί το τέλος της μεταπολίτευσης και την απαρχή μιας άλλης εποχής. Μιας εποχής, με ασαφή, δυσδιάκριτα και σφόδρα αμφιλεγόμενα -είναι αλήθεια- χαρακτηριστικά και με συνέπειες που σφάζουν ή προκαλούν δέος, αλλά με προοπτική μακράς διάρκειας και με ενδείξεις διαμόρφωσης νέας ιστορικής περιόδου<!--[if !supportFootnotes]-->[1]<!--[endif]-->. Οι αλλαγές που συντελούνται, αλλά κυρίως αυτές που προμηνύονται ή καθιερώνονται νομοθετικά εις εκτέλεση του «Μνημονίου» και του "Μεσοπρόθεσμου", προοιωνίζονται, όλες μαζί, ένα σκηνικό ατομικής και κοινωνικής διαβίωσης και κυρίως μορφές εργασίας, απασχόλησης και κοινωνικής ασφάλισης καθώς και σχέσεις κράτους- οικονομίας, κοινωνίας και κράτους, πολίτη και διοίκησης, ριζικά διαφορετικές από αυτές που ζήσαμε την περίοδο της Μεταπολίτευσης. Βρισκόμαστε μπροστά στην επίπονη ανάδυση ενός κοινωνικού και εργασιακού καθεστώτος, εντελώς διαφορετικού από αυτό που γνωρίσαμε το δεύτερο ήμισυ του περασμένου αιώνα, με διευρυμένη πολιτική αβεβαιότητα και εκτεταμένη κοινωνική ανασφάλεια.
Κατάρα ή μοναδική ευκαιρία, συνειδητή επιλογή ή αναγκαίο κακό, το αποκαλούμενο σχηματικά «Μνημόνιο», στην πραγματικότητα ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης (ΕΜΣ) και σήμερα το Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας, είναι ωστόσο εδώ και είμαστε αναγκασμένοι ως κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωζώνης να συμμεριζόμαστε και να συμμορφωνόμαστε με τις κοινές και ομόφωνες αποφάσεις των αρμόδιων οργάνων της ΕΕ. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι έχουμε απαλλοτριώσει οριστικά τη νομισματική μας κυριαρχία και έχουμε αποδεχτεί οικειοθελώς και ασμένως σοβαρούς περιορισμούς στη δημοσιονομική του κυριαρχία, πριν από πολλά χρόνια και ότι η χώρα μας έχει επί πλέον συναινέσει επανειλημμένως στην οικονομική της λιτότητας και του ισχυρού ευρώ. Είμαστε καταναγκασμένοι να προγραμματίζουμε τη ζωή μας με βάση δημόσιες ευρωπαϊκές πολιτικές, που ενδεχομένως δεν αποδεχόμαστε πολιτικά, που ίσως και αποστρεφόμαστε, επειδή πιστεύουμε ακράδαντα ότι μια άλλη Ευρώπη με μια άλλη οικονομική πολιτική, εντελώς διαφορετική, είναι εφικτή και μπορεί ακόμη και τώρα να επιβληθεί με τη συνεργασία όμως και τον συντονισμό των λαών της Ευρώπης.
Το πλέον εύκολο και απλοϊκό μαζί θα ήταν, βέβαια, να αγνοήσουμε την "μνημονιακή" πραγματικότητα και ενεργώντας, όπως πρίν, με περισσή πολιτική ευήθεια να αρκεστούμε στην ιδεολογική καταδίκη της, στη δαιμονοποίηση και στην γενικόλογη ιδεολογική απόρριψή της προσδοκώντας και προφητεύοντας, ως Κασσάνδρες, την μοιραία ανατροπή της εξ αιτίας των κοινωνικών δεινών που προβλέπουμε ότι θα επισωρεύσει. Η στρουθοκαμηλική αυτή στάση, που καθοδηγείται από έναν αφελή αριστερό βολονταρισμό και διέπεται από έναν αθεράπευτο σοσιαλιστικό ιδεαλισμό, αρνείται να δεί ότι το αποκαλούμενο «Μνημόνιο» δεν αποτελεί ένα ατύχημα ούτε ένα παραστράτημα της οικονομικής και πολιτικής μας ζωής, ένα λάθος της οικονομικής ιστορίας, που κάποτε θα εξαλειφθεί χωρίς να αφήσει ίχνη της παρουσίας του. Η κρίση της ελληνικής κοινωνίας έρχεται από μακριά και θα πάει μακριά, αφού εξάλλου συναρτάται και μια παγκόσμια οικονομική ύφεση.
Για τον λόγο αυτό και οι διαρθρωτικές αλλαγές που συντελούνται τόσο βίαια γύρω μας, δεν είναι συγκυριακές ούτε παροδικές, έστω και αν δρομολογήθηκαν με αφορμή μια πρωτοφανή και αναπάντεχη κρίση χρέους του ελληνικού κράτους. Ανταποκρίνονται σε διαρκείς και δομικές ανάγκες ή αδυναμίες ή ιδιομορφίες της ελληνικής οικονομίας και επιδιώκουν να αντιμετωπίσουν, μεταξύ των άλλων, τον αντιπαραγωγικό και μεταπρατικό χαρακτήρα της.
Οι διαρθρωτικές αδυναμίες της ελληνικής κοινωνίας ήταν γνωστές και αποτελούσαν κοινό τόπο πολλών Ελλήνων διανοητών, από την εποχή της Μεταπολίτευσης, όπως, μεταξύ των άλλων, του Κ. Τσουκαλά. Για να αναφέρω έναν ακόμη, διανοητή της ίδιας περιόδου, τον Π. Κονδύλη, θα μετέφερα, ακέραια, μία μόνον σκέψη του από όσες είχε τότε διατυπώσει επισημαίνοντας, ότι «ακόμη και η απλούστερη σκέψη και γνώση φανερώνει ότι οικονομική ανάπτυξη μπορεί να γίνει μόνο με την αύξηση των παραγωγικών επενδύσεων, δηλαδή με τον αντίστοιχο περιορισμό της κατανάλωσης, προπαντός όταν τα καταναλωτικά αγαθά η χώρα δεν τα παράγει αλλά τα εισάγει και για να τα εισάγει δανείζεται, δηλαδή εκχωρεί τις αποφάσεις για το μέλλον της στους δανειοδότες της. Ο δρόμος της ανάπτυξης είναι ο δρόμος της συσσώρευσης, ενώ ο δρόμος της (βραχυπρόθεσμης μόνον) ευημερίας είναι ο δρόμος του παρασιτισμού, της εκποίησης της χώρας». Μπορεί κανείς να μη συμμερίζεται τις θεωρίες του Κονδύλη, οφείλει όμως να αναγνωρίσει ότι υπήρξε προφητικός διαπιστώνοντας ότι «η νεοελληνική ιστορία, έτσι όπως τη γνωρίσαμε στα τελευταία διακόσια χρόνια φτάνει στο τέλος της…». Η Ελλάδα "βρίσκεται στους πιο χαμηλούς δείκτες καταμερισμού της υλικής και πνευματικής εργασίας»
Ο Κώστας Βεργόπουλος, καθηγητής στο Οικονομικό Τμήμα του Α.Π.Θ. στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης, σημειώνει χαρακτηριστικά: «Μια εποχή έχει τελειώσει, ζούμε το τέλος της, έστω και αν η αναδυόμενη νέα παραμένει επί του παρόντος αντιφατική και απροσδιόριστη. Οι πιστωτές περιφέρονται με αρπακτική διάθεση δικαστικού κλητήρα, προβαίνουν σε κατασχέσεις και εκποιήσεις, μέσα σε σωρούς πτωμάτων και ερειπίων της εποχής που έχει ήδη εκπνεύσει. Οι οφειλέτες δηλαδή η μεγάλη πλειονότητα των πολιτών, συνειδητοποιούν την αυταπάτη της οποίας υπήρξαν θύματα στη διάρκεια της τελευταίας τριακονταετίας» Κώστα Βεργόπουλου, Μετά το τέλος. Η οικονομία της καταστροφής και η επόμενη ημέρα, Λιβάνη, 2011, σ. 13
Βλέπε κυρίως, τις μελέτες του στο Κράτος Κοινωνία, Εργασία στη μεταπολεμική Ελλάδα, Θεμέλιο, 1986 και το κλασσικό του, «Είδωλα πολιτισμού. Ελευθερία, ισότητα και αδελφότητα στην σύγχρονη Πολιτεία"
Παναγιώτης Κονδύλης, Η παρακμή του Αστικού Πολιτισμού, από τη μοντέρνα στην μεταμοντέρνα εποχή και από τον φιλελευθερισμό στη μαζική δημοκρατία, Θεμέλιο, 1991, σ. 31/32. Μερικές σκέψεις του αν και γράφτηκαν είκοσι χρόνια πριν είναι ανατριχιαστικά επίκαιρες: «Στην συντριπτική τους πλειοψηφία οι σημερινοί Έλληνες με την καθημερινή τους πράξη κάνουν ό, τι μπορούν για να προσαρμοσθούν κατά το δυνατόν γρηγορότερα και καλύτερα στις συνθήκες της παρασιτικής κατανάλωσης και αυτή περιλαμβάνει οποιαδήποτε δραστηριότητα έχει ως τελική της συνέπεια τη διεύρυνση του χάσματος ανάμεσα σε όσα παράγονται και σε όσα καταναλώνονται…». «Η ίδια σχιζοφρένεια διέπει και τη συμπεριφορά των κομμάτων, τα οποία πλειοδοτούν σε εθνικιστική ρητορεία την ίδια στιγμή που εκποιούν τον κρατικό μηχανισμό και το κράτος γενικότερα για να ικανοποιήσουν τις καταναλωτικές απαιτήσεις των ψηφοφόρων τους»(σ. 45).
Παναγιώτης Κονδύλης, ό.π., σ. 47 και πιο πάνω με την ίδια σκληρή ειλικρίνεια: «…στην Ελλάδα οι ηδονιστικές αξίες του αυθορμητισμού και της αυτοπραγμάτωσης συμφύρθηκαν με τις παμπάλαιες και πασίγνωστες επιχώριες έξεις της πνευματικής νωθρότητας, του εξυπνακιδισμού και της ημιμάθειας. Η σύμφυρση αυτή ήταν η φυσική και βολική είσοδος του μεταμοντερνισμού σ΄έναν τόπο όπου το αστικό εργασιακό ήθος είναι ουσιαστικά άγνωστο όχι μόνον στον τομέα της υλικής παραγωγής, αλλά και στον τομέα του πνεύματος, όπου δεν διαμορφώθηκαν επιστημονικές παραδόσεις με συνοχή και με μακροχρόνιους φορείς και όπου μίμοι και γελωτοποιοί εκπροσωπούνται με ποσοστά ιδιαιτέρως υψηλά στους κύκλους των διανοουμένων, στα πανεπιστήμια και στα μέσα μαζικής ενημέρωσης».
Το πλήρες κείμενο εδώ
του Αντώνη Μανιτάκη
1.Το τέλος της μεταπολίτευσης και η επώδυνη κυοφορία μιας άλλης εποχής
Ανεξάρτητα από τη θέση που παίρνει κανείς, αρνητική ή θετική, απέναντι στην αναγκαστική υπαγωγή της χώρας μας υπό την επιτήρηση του «Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης» με τη σύναψη της «Δανειακής Σύμβασης Διευκόλυνσης» των 80 δισεκατομμυρίων Ευρώ και με την προσφυγή στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, εκείνο που διαφαίνεται, ως σίγουρο, είναι ότι το έτος 2010, και ακριβέστερα η 3η ή η 8η Μαΐου, σηματοδοτεί το τέλος της μεταπολίτευσης και την απαρχή μιας άλλης εποχής. Μιας εποχής, με ασαφή, δυσδιάκριτα και σφόδρα αμφιλεγόμενα -είναι αλήθεια- χαρακτηριστικά και με συνέπειες που σφάζουν ή προκαλούν δέος, αλλά με προοπτική μακράς διάρκειας και με ενδείξεις διαμόρφωσης νέας ιστορικής περιόδου<!--[if !supportFootnotes]-->[1]<!--[endif]-->. Οι αλλαγές που συντελούνται, αλλά κυρίως αυτές που προμηνύονται ή καθιερώνονται νομοθετικά εις εκτέλεση του «Μνημονίου» και του "Μεσοπρόθεσμου", προοιωνίζονται, όλες μαζί, ένα σκηνικό ατομικής και κοινωνικής διαβίωσης και κυρίως μορφές εργασίας, απασχόλησης και κοινωνικής ασφάλισης καθώς και σχέσεις κράτους- οικονομίας, κοινωνίας και κράτους, πολίτη και διοίκησης, ριζικά διαφορετικές από αυτές που ζήσαμε την περίοδο της Μεταπολίτευσης. Βρισκόμαστε μπροστά στην επίπονη ανάδυση ενός κοινωνικού και εργασιακού καθεστώτος, εντελώς διαφορετικού από αυτό που γνωρίσαμε το δεύτερο ήμισυ του περασμένου αιώνα, με διευρυμένη πολιτική αβεβαιότητα και εκτεταμένη κοινωνική ανασφάλεια.
Κατάρα ή μοναδική ευκαιρία, συνειδητή επιλογή ή αναγκαίο κακό, το αποκαλούμενο σχηματικά «Μνημόνιο», στην πραγματικότητα ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης (ΕΜΣ) και σήμερα το Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας, είναι ωστόσο εδώ και είμαστε αναγκασμένοι ως κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωζώνης να συμμεριζόμαστε και να συμμορφωνόμαστε με τις κοινές και ομόφωνες αποφάσεις των αρμόδιων οργάνων της ΕΕ. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι έχουμε απαλλοτριώσει οριστικά τη νομισματική μας κυριαρχία και έχουμε αποδεχτεί οικειοθελώς και ασμένως σοβαρούς περιορισμούς στη δημοσιονομική του κυριαρχία, πριν από πολλά χρόνια και ότι η χώρα μας έχει επί πλέον συναινέσει επανειλημμένως στην οικονομική της λιτότητας και του ισχυρού ευρώ. Είμαστε καταναγκασμένοι να προγραμματίζουμε τη ζωή μας με βάση δημόσιες ευρωπαϊκές πολιτικές, που ενδεχομένως δεν αποδεχόμαστε πολιτικά, που ίσως και αποστρεφόμαστε, επειδή πιστεύουμε ακράδαντα ότι μια άλλη Ευρώπη με μια άλλη οικονομική πολιτική, εντελώς διαφορετική, είναι εφικτή και μπορεί ακόμη και τώρα να επιβληθεί με τη συνεργασία όμως και τον συντονισμό των λαών της Ευρώπης.
Το πλέον εύκολο και απλοϊκό μαζί θα ήταν, βέβαια, να αγνοήσουμε την "μνημονιακή" πραγματικότητα και ενεργώντας, όπως πρίν, με περισσή πολιτική ευήθεια να αρκεστούμε στην ιδεολογική καταδίκη της, στη δαιμονοποίηση και στην γενικόλογη ιδεολογική απόρριψή της προσδοκώντας και προφητεύοντας, ως Κασσάνδρες, την μοιραία ανατροπή της εξ αιτίας των κοινωνικών δεινών που προβλέπουμε ότι θα επισωρεύσει. Η στρουθοκαμηλική αυτή στάση, που καθοδηγείται από έναν αφελή αριστερό βολονταρισμό και διέπεται από έναν αθεράπευτο σοσιαλιστικό ιδεαλισμό, αρνείται να δεί ότι το αποκαλούμενο «Μνημόνιο» δεν αποτελεί ένα ατύχημα ούτε ένα παραστράτημα της οικονομικής και πολιτικής μας ζωής, ένα λάθος της οικονομικής ιστορίας, που κάποτε θα εξαλειφθεί χωρίς να αφήσει ίχνη της παρουσίας του. Η κρίση της ελληνικής κοινωνίας έρχεται από μακριά και θα πάει μακριά, αφού εξάλλου συναρτάται και μια παγκόσμια οικονομική ύφεση.
Για τον λόγο αυτό και οι διαρθρωτικές αλλαγές που συντελούνται τόσο βίαια γύρω μας, δεν είναι συγκυριακές ούτε παροδικές, έστω και αν δρομολογήθηκαν με αφορμή μια πρωτοφανή και αναπάντεχη κρίση χρέους του ελληνικού κράτους. Ανταποκρίνονται σε διαρκείς και δομικές ανάγκες ή αδυναμίες ή ιδιομορφίες της ελληνικής οικονομίας και επιδιώκουν να αντιμετωπίσουν, μεταξύ των άλλων, τον αντιπαραγωγικό και μεταπρατικό χαρακτήρα της.
Οι διαρθρωτικές αδυναμίες της ελληνικής κοινωνίας ήταν γνωστές και αποτελούσαν κοινό τόπο πολλών Ελλήνων διανοητών, από την εποχή της Μεταπολίτευσης, όπως, μεταξύ των άλλων, του Κ. Τσουκαλά. Για να αναφέρω έναν ακόμη, διανοητή της ίδιας περιόδου, τον Π. Κονδύλη, θα μετέφερα, ακέραια, μία μόνον σκέψη του από όσες είχε τότε διατυπώσει επισημαίνοντας, ότι «ακόμη και η απλούστερη σκέψη και γνώση φανερώνει ότι οικονομική ανάπτυξη μπορεί να γίνει μόνο με την αύξηση των παραγωγικών επενδύσεων, δηλαδή με τον αντίστοιχο περιορισμό της κατανάλωσης, προπαντός όταν τα καταναλωτικά αγαθά η χώρα δεν τα παράγει αλλά τα εισάγει και για να τα εισάγει δανείζεται, δηλαδή εκχωρεί τις αποφάσεις για το μέλλον της στους δανειοδότες της. Ο δρόμος της ανάπτυξης είναι ο δρόμος της συσσώρευσης, ενώ ο δρόμος της (βραχυπρόθεσμης μόνον) ευημερίας είναι ο δρόμος του παρασιτισμού, της εκποίησης της χώρας». Μπορεί κανείς να μη συμμερίζεται τις θεωρίες του Κονδύλη, οφείλει όμως να αναγνωρίσει ότι υπήρξε προφητικός διαπιστώνοντας ότι «η νεοελληνική ιστορία, έτσι όπως τη γνωρίσαμε στα τελευταία διακόσια χρόνια φτάνει στο τέλος της…». Η Ελλάδα "βρίσκεται στους πιο χαμηλούς δείκτες καταμερισμού της υλικής και πνευματικής εργασίας»
Ο Κώστας Βεργόπουλος, καθηγητής στο Οικονομικό Τμήμα του Α.Π.Θ. στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης, σημειώνει χαρακτηριστικά: «Μια εποχή έχει τελειώσει, ζούμε το τέλος της, έστω και αν η αναδυόμενη νέα παραμένει επί του παρόντος αντιφατική και απροσδιόριστη. Οι πιστωτές περιφέρονται με αρπακτική διάθεση δικαστικού κλητήρα, προβαίνουν σε κατασχέσεις και εκποιήσεις, μέσα σε σωρούς πτωμάτων και ερειπίων της εποχής που έχει ήδη εκπνεύσει. Οι οφειλέτες δηλαδή η μεγάλη πλειονότητα των πολιτών, συνειδητοποιούν την αυταπάτη της οποίας υπήρξαν θύματα στη διάρκεια της τελευταίας τριακονταετίας» Κώστα Βεργόπουλου, Μετά το τέλος. Η οικονομία της καταστροφής και η επόμενη ημέρα, Λιβάνη, 2011, σ. 13
Βλέπε κυρίως, τις μελέτες του στο Κράτος Κοινωνία, Εργασία στη μεταπολεμική Ελλάδα, Θεμέλιο, 1986 και το κλασσικό του, «Είδωλα πολιτισμού. Ελευθερία, ισότητα και αδελφότητα στην σύγχρονη Πολιτεία"
Παναγιώτης Κονδύλης, Η παρακμή του Αστικού Πολιτισμού, από τη μοντέρνα στην μεταμοντέρνα εποχή και από τον φιλελευθερισμό στη μαζική δημοκρατία, Θεμέλιο, 1991, σ. 31/32. Μερικές σκέψεις του αν και γράφτηκαν είκοσι χρόνια πριν είναι ανατριχιαστικά επίκαιρες: «Στην συντριπτική τους πλειοψηφία οι σημερινοί Έλληνες με την καθημερινή τους πράξη κάνουν ό, τι μπορούν για να προσαρμοσθούν κατά το δυνατόν γρηγορότερα και καλύτερα στις συνθήκες της παρασιτικής κατανάλωσης και αυτή περιλαμβάνει οποιαδήποτε δραστηριότητα έχει ως τελική της συνέπεια τη διεύρυνση του χάσματος ανάμεσα σε όσα παράγονται και σε όσα καταναλώνονται…». «Η ίδια σχιζοφρένεια διέπει και τη συμπεριφορά των κομμάτων, τα οποία πλειοδοτούν σε εθνικιστική ρητορεία την ίδια στιγμή που εκποιούν τον κρατικό μηχανισμό και το κράτος γενικότερα για να ικανοποιήσουν τις καταναλωτικές απαιτήσεις των ψηφοφόρων τους»(σ. 45).
Παναγιώτης Κονδύλης, ό.π., σ. 47 και πιο πάνω με την ίδια σκληρή ειλικρίνεια: «…στην Ελλάδα οι ηδονιστικές αξίες του αυθορμητισμού και της αυτοπραγμάτωσης συμφύρθηκαν με τις παμπάλαιες και πασίγνωστες επιχώριες έξεις της πνευματικής νωθρότητας, του εξυπνακιδισμού και της ημιμάθειας. Η σύμφυρση αυτή ήταν η φυσική και βολική είσοδος του μεταμοντερνισμού σ΄έναν τόπο όπου το αστικό εργασιακό ήθος είναι ουσιαστικά άγνωστο όχι μόνον στον τομέα της υλικής παραγωγής, αλλά και στον τομέα του πνεύματος, όπου δεν διαμορφώθηκαν επιστημονικές παραδόσεις με συνοχή και με μακροχρόνιους φορείς και όπου μίμοι και γελωτοποιοί εκπροσωπούνται με ποσοστά ιδιαιτέρως υψηλά στους κύκλους των διανοουμένων, στα πανεπιστήμια και στα μέσα μαζικής ενημέρωσης».
Το πλήρες κείμενο εδώ
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)