Β.Καραγιάννης: Η Εύθραστη Οικονομία της Τουρκίας

Πηγή: facebook.com/vkarayannisfinance

Η εύθραυστη οικονομία της Τουρκίας

Είναι εμφανές ότι στην ειδησιογραφία σχετικά με την Τουρκία, επικρατούν οι ειδήσεις που αφορούν τις συλλήψεις κάποιων συγγενών Τούρκων πολιτικών ή άλλων επιχειρηματιών, στο πλαίσιο της επιχείρησης της τοπικής εισαγγελίας και αστυνομίας, με την ονομασία Büyük Rüşvet (μεγάλη δωροδοκία).

Μπορεί στα πρωτοσέλιδα να κυριαρχούν οι πρωτόγνωρες φραστικές αλληλοεπιθέσεις, μεταξύ του πρωθυπουργού της Τουρκίας κ. Ερντογάν και του επικεφαλή του μετριοπαθούς ισλαμικού κινήματος "Χιζμέτ" κ.Γκιουλέν ή οι διαδηλώσεις εναντίον της διαφθοράς ή της ισλαμικής ατζέντα Ερντογάν.

Αλλά μάλλον περνά σε δεύτερη μοίρα, το ότι όλες οι παραπάνω πολιτικές εξελίξεις, επιβαρύνουν την εύθραυστη κατάσταση της τουρκικής οικονομίας. Για το θέμα έχω αναφερθεί επανειλημμένως στο παρελθόν, προβλέποντας το οικονομικό αδιέξοδο που οδηγείτο το λεγόμενο οικονομικό θαύμα της Τουρκίας.

Κάτι που δεν είναι ευρέως γνωστό είναι ότι η πρόσφατη οικονομική ανάπτυξη της γείτονος χώρας στηρίχτηκε κυρίως στον εξωτερικό δανεισμό, κι αυτό αντανακλάται στο υπερβολικό έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών.

Αυτό σημαίνει ότι η οικονομία της Τουρκίας, παραμένει εξαιρετικά ευάλωτη στο ενδεχόμενο μίας πιθανής μείωσης ή ακόμα και παύσης του εξωτερικού δανεισμού της οικονομίας.

Αυτό το ενδεχόμενο, εάν συμβεί, όχι μόνο θα επηρεάσει αρνητικά την οικονομική δραστηριότητα, αλλά θα εντείνει και στην πολιτική αναταραχή, «σπρώχνοντας» την πολιτικοοικονομική κατάσταση της Τουρκίας σε «αχαρτογράφητα ύδατα».

Πόσο πιθανό είναι αυτό να συμβεί η αδυναμία εξωτερικού δανεισμού της Τουρκίας, το επόμενο διάστημα? Είναι αρκετά πιθανό και θα το εξηγήσω παρακάτω.

Για να δούμε την κατάσταση σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, μετά την ευρωπαϊκή κρίση χρέους των PIIGS, τη σκυτάλη του παγκόσμιου οικονομικού ενδιαφέροντος παίρνει για το 2014, η ομάδα των χωρών του Fragile Five (πέντε εύθραυστες), μέλος της οποίας είναι και η Τουρκία.

Η ονομασία Fragile Five συμπεριλαμβάνει τις Τουρκία, Βραζιλία, Ινδία, Ινδονησία και Νότιο Αφρική και κατοχυρώθηκε από την Morgan Stanley. Το κοινό σημείο των πέντε χωρών είναι ότι είναι όλες μέλη της ομάδας G20, δηλαδή συγκαταλέγονται ανάμεσα στις είκοσι μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου.

Η ομάδα Fragile Fine αφορά εκείνες τις μεγάλες οικονομικές δυνάμεις της υφηλίου, οι οποίες ενδεχομένως να επηρεαστούν περισσότερο από το taperıng, δηλαδή την έναρξη της σταδιακής μείωσης του προγράμματος παροχής ρευστότητας προς τη αμερικανική οικονομία, και κατ’ επέκταση, της ανόδου των επιτοκίων στις ΗΠΑ.

Με άλλα λόγια, οι χώρες του Fragıle Fıve, συγκαταλέγονται σε αυτές που είναι οι πιο ευάλωτες σε οικονομική κρίση κατά το 2014.

Το βασικό στοιχείο, το οποίο οδηγεί σε αυτό το συμπέρασμα, αποτελεί το σημαντικό έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών που διατηρούν και οι πέντε χώρες του Fragile Five. Με άλλα λόγια, θεωρούνται ως οι μεγάλες χώρες της υφηλίου, των οποίων η πρόσφατη ραγδαία ανάπτυξη στηρίχτηκε κυρίως σε δανεικά από ΗΠΑ και Ευρώπη και οι οποίες δεν διαθέτουν ισχυρά οικονομικά ή παραγωγικά αντίβαρα για να αντιμετωπίσουν το ενδεχόμενο μίας μαζικής φυγής κεφαλαίων στο εξωτερικό.

Όλα ξεκίνησαν το Μάιο του 2013, όταν ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ (Fed), B.Bernanke, αναφέρθηκε για πρώτη φορά στο ενδεχόμενο έναρξης (tapering) της μείωσης του μηνιαίου προγράμματος παροχής ρευστότητας προς την οικονομία των ΗΠΑ, ως αποτέλεσμα της βελτίωσης της γενικότερης μακροοικονομικής εικόνας της.

Η αναφορά και μόνο της πρόθεσης του tapering, προκάλεσε σημαντικές μετακινήσεις κεφαλαίων από τις αναδυόμενες οικονομίες προς ΗΠΑ και Ευρώπη. Οι χώρες που επηρεάστηκαν περισσότερο από αυτή την μετακίνηση κεφαλαίων ήταν οι Fragile Five. Και οι πέντε χώρες, εκτός από υποτιμητικές πιέσεις στα εθνικά νομίσματα τους, αντιμετώπισαν και πολιτικές αναταραχές.

Ήταν ευτύχημα για τις χώρες του Fragile Five, το γεγονός ότι είχαμε προαναγγελία του tapering το Μάιο του 2013 και κατόπιν αναβολή της απόφασης το Σεπτέμβριο του 2013. Με αυτό τον τρόπο δόθηκε κάποιος χρόνος στις Fragile Five, για να προετοιμαστούν καλυτέρα έτσι ώστε να αντιμετωπίσουν το ενδεχόμενο της μαζικής φυγής κεφαλαίων από τις οικονομίες τους.

Όπως είναι ευτύχημα για τις Fragile Five, το ότι το tapering έγινε κατά την περίοδο των διακοπών των Χριστουγέννων, όποτε οι χρηματαγορές υπολειτουργούν

Τώρα που ξεκίνησε η μείωση του προγράμματος παροχής ρευστότητας προς την αμερικανική οικονομία, το ερώτημα παραμένει εάν οι πέντε οικονομίες του Fragile Five έχουν κάνει αρκετά για να αντιμετωπίσουν την επερχόμενη φυγή κεφαλαίων.

Επικεντρώνοντας το σχόλιο στην Τουρκία, τα οικονομικά στοιχεία
δείχνουν ότι η γείτονα χώρα εξακολουθεί να βρίσκεται εξαιρετικά εύθραυστη κατάσταση.

Σύμφωνα με την κεντρική τράπεζα της Τουρκίας, κατά το διάστημα Ιανουαρίου-Οκτωβρίου 2013, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών ανέβηκε στο επίπεδο ρεκόρ των $51,9 δις, δείχνοντας μία αύξηση κατά $12,3 δις.

Σύμφωνα με το IMF, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών θα κλείσει το 2013, στο 7,4% σε σχέση με το ΑΕΠ. Συνήθως τα «καμπανάκια» για μία οικονομία ξεκινούν όταν το συγκεκριμένο έλλειμμα ξεπερνά το 5% του ΑΕΠ. Οι πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις σε συνδυασμό με το tapering, αυξάνουν την πιθανότητα να δούμε το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών πιο κοντά στο 8% σε σχέση με το ΑΕΠ.

Κι όχι μόνο αυτό, αλλά το πρόβλημα ενισχύεται λόγω της υψηλής πιστωτικής επέκτασης αλλά και του πληθωρισμού, τα οποία υποβοηθούν τη δημιουργία φούσκας ακινήτων στις μεγάλες αστικές περιοχές της Τουρκίας.

Αυτό όμως που κάνει το έλλειμμα της Τουρκίας πιο επικίνδυνο είναι ότι το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών, καλύπτεται με βραχυχρόνιο δανεισμό από το εξωτερικό. Συγκεκριμένα, το 80% του ελλείμματος ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών καλύπτεται με βραχυχρόνιο εξωτερικό δανεισμό μέχρι 2 χρόνια, ο οποίος είναι εξαιρετικά ευάλωτος σε πιθανή μαζική φυγή κεφαλαίων.

Για την αντιμετώπιση του ενδεχομένου της φυγής κεφαλαίων, από το Μάιο του 2013 και μετά, τα επιτόκια στην διατραπεζική αγορά της Τουρκίας, έχουν περίπου διπλασιαστεί, ενώ υπάρχουν ενδείξεις περαιτέρω κλιμάκωσης τους, μετά το taperingκαι κυρίως μετά την εσωτερική αμφισβήτηση της κυριαρχίας Ερντογαν από πρώην υπουργούς του κόμματος ΑΚΡ.

Πιο συγκεκριμένα, θα αναφέρω ότι τα επιτόκια για τη 10ετία ξεπέρασαν το 10,00% και σήμερα βρίσκονται στην περιοχή του 10,30% (από 5,60% το Μάιο), για τη 2ετια βρίσκονται στην περιοχή του 9,63% (από 4,80% το Μάιο) και για το 3μηνο στην περιοχή του 7,7% (από 4,00% το Μάιο).

Αλλά τα αυξημένα επιτόκια δεν απέτρεψαν τη φυγή ξένων κεφαλαίων από την τουρκική οικονομία. Για παραδειγμα υπάρχει σημαντική μείωση του τουρκικού κρατικού χρέους το οποίο διακρατείται από ξένους επενδυτές, από 72 δις δολάρια το Μάιο σε 53,8 δις δολάρια την περασμένη εβδομάδα.

Επίσης,τα τουρκικά CDS (5ετία) κινούνται στην περιοχή των 220 μονάδων βάσης και βρίσκονται υψηλότερα από τα αντίστοιχα της Ιρλανδίας και Ισπανίας, ενώ είναι σχεδόν διπλάσια σε σχέση με τον Μάιο του 2013( 122 μβ).

Όπως ήταν αναμενόμενο, από την 18η Δεκεμβρίου 2013 που αποφασίστηκε το tapering και μετά, η τουρκική λίρα δέχεται ισχυρές πιέσεις λόγω της φυγής κεφαλαίων στο εξωτερικό και έχει υποτιμηθεί σε ιστορικά χαμηλά έναντι του δολαρίου των ΗΠΑ.

Θα πρέπει να επισημανθεί ότι κατά το τελευταίο εξάμηνο, παρά την αύξηση των επιτοκίων και τις συνεχείς παρεμβάσεις της κεντρικής τράπεζας της Τουρκίας, το τουρκικό νόμισμα έχει υποτιμηθεί σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα έναντι του δολαρίου των ΗΠΑ (μέχρι και 20% έναντι του Μαΐου 2013).

Παρόλα αυτά, το έλλειμμα του δημόσιου τομέα εξακολουθεί να βρίσκεται στην περιοχή του 2% σε σχέση με το ΑΕΠ. Στην ίδια κατεύθυνση βρίσκονται οι επίσημες προβλέψεις για το 2014, όπως αυτές ου αφορούν την προβλεπόμενη μείωση του ελλείμματος του δημόσιου τομέα στο επίπεδο του 1,6%, το επίπεδο του χρέους στο 36% του ΑΕΠ και την αύξηση του ΑΕΠ κατά 2,1%.

Τα οικονομικά αποτελέσματα δείχνουν μία σχετικά καλή δημοσιονομική κατάσταση και θα έλεγα ότι κάνουν ελκυστικές τις αποδόσεις των τουρκικών κρατικών ομολόγων. Αλλά ταυτόχρονα δείχνουν ότι αν και υπάρχουν διαχειρίσιμα προβλήματα στο δημόσιο τομέα, είναι ο ιδιωτικός τομέας αυτός που ουσιαστικά βρίσκεται σε κίνδυνο γιατί «κινείται» με βραχυχρόνιο δανεισμό από το εξωτερικό.

Αυτό όμως που αυξάνει σε σημαντικό βαθμό το ρίσκο σε σχέση με την κατάσταση στην Τουρκία το 2014, είναι το γεγονός ότι την επόμενη χρονιά, στη γείτονα χώρα θα διεξαχθούν πολλαπλές εκλογικές αναμετρήσεις. Πιο συγκεκριμένα θα έχουμε δημοτικές εκλογές τον Μάρτιο και τις πρώτες προεδρικές εκλογές τον Αύγουστο.

Το ρίσκο που υπάρχει, αφορά το ενδεχόμενο η μακρόχρονη προεκλογική περίοδος να προκαλέσει χαλάρωση της δημοσιονομικής πολιτικής. Κι αυτό σε συνδυασμό με την εύθραυστη οικονομική κατάσταση και το tapering, να προκληθεί εκτροχιασμός της τουρκικής οικονομίας και συνεπώς μαζική φυγή κεφαλαίων.

Όλα τα παραπάνω δείχνουν ότι η γείτονα χώρα βρίσκεται σε πολιτικοοικονομικό αδιέξοδο. Στην κρισιμότητα της κατάστασης, συμβάλουν και τα ανοικτά γεωπολιτικά μέτωπα, που διατηρεί η Τουρκία, με όλες ανεξαιρέτως τις γειτονικές χώρες της. Η πολυδιαφημιζόμενη εξωτερική πολιτική του κ Νταβούντογλου, περί μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες, έχει μετεξελιχθεί σε προβλήματα με όλους τους γείτονες.

Δεν είναι τυχαίο γεγονός, ότι πρόσφατα η τουρκική κυβέρνηση έκανε μία κίνηση ολικής επαναφοράς και ανακοίνωσε επανέναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων για ένταξη της στην ΕΕ.

Ταυτόχρονα, κατέθεσε αίτημα για συμμετοχή της Τουρκίας στις διαπραγματεύσεις για την εμπορική συμφωνία ΕΕ-ΗΠΑ, και μετά από δύο χρόνια καθυστέρηση υπέγραψε τη συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ένωση για την επανεισδοχή των μεταναστών που εισέρχονται παράνομα στην Ευρώπη, μέσω του τουρκικού εδάφους.

Είναι κατανοητό ότι τα παραπάνω δεν συμβαδίζουν α) με την πρόθεση της κυβερνησης της Τουρκίας να μετατρέψει χριστιανικές
εκκλησίες σε τζαμιά, β) με την ομιλία του κ.Ερντογάν περί χαμένων πατρίδων στα Βαλκάνια, γ) με τη μονομερή κίνηση εξαίρεσης, από την πλευρά της Τουρκίας, της Κύπρου από τη συμφωνία επανεισδοχής των προσφύγων, δ) με την απειλή εκδίωξης δυτικών διπλωματών και ε) με την επέμβαση της τουρκικής κυβέρνησης στα θέματα αστυνομίας και δικαιοσύνης (επέμβαση ασύμβατη με τις ευρωπαϊκές συνθήκες).

Παρά την αντιδυτική ρητορική της ηγεσίας της, εκτιμώ ότι αυτή την περίοδο η Τουρκία ζητά απελπισμένα βοήθεια από τη Δύση (σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο). Ιστορικά έχει καταγραφεί, ότι η ηγεσία της Τουρκίας είθισται στο να παζαρεύει (alış verış – πάρε δώσε). Και με βάση την ισχυρή γεωπολιτική γεωγραφική θέση της, ενίοτε κατοχυρώνει στρατηγικά οφέλη από αυτό το παζάρι.

Η αύξηση του ρίσκου σε σχέση με τις εξελίξεις στη γείτονα χώρα, λειτουργεί ως μία επί πλέον πίεση, για να ενταθούν οι προσπάθειες ισχυροποίησης της ελληνικής οικονομίας στο πλαίσιο της ζώνης του ευρώ.

Επίσης αποτελεί στρατηγικής σημασίας στόχος, η ενδυνάμωση του άξονα Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ και η ισχυροποίηση της θέσης της Ελλάδος στο ΝΑΤΟ.

Τέλος αποτελεί στρατηγικής σημασίας στόχος, η ανάπτυξη πολλαπλών γεφυρών με την επιχειρηματική τάξη και καθώς και με την ακαδημαϊκή και πολιτιστική ελίτ της Τουρκίας. Οι γέφυρες αυτές αποτελούν σημαντικές επενδύσεις, από τις οποίες η Ελλάδα θα έχει μέσο-μακροπρόθεσμα, πολλαπλά οικονομικά, διπλωματικά και πολιτικά οφέλη.

Γίνεται εμφανές, ότι τα γεγονότα στη γείτονα χώρα, εμπεριέχουν κάποια ρίσκα. Κι αυτό γιατί ενώ η Ελλάδα αποτελεί τη «βεράντα» της Δύσης στη Μέση Ανατολή και βρίσκεται σε φάση σταθεροποίησης της οικονομίας της, η Τουρκία έχει χάσει σημαντικό γεωπολιτικό έδαφος κυνηγώντας νεο-οθωμανικά οράματα κι έχει εύθραυστη οικονομία.

Οι εξελίξεις επιβάλουν εγρήγορση για την ελληνική πλευρά και σταθερή ευρωπαϊκή πορεία.